Politechnika Lwowska istniała od roku 1844 pod różnymi nazwami i w różnym kształcie organizacyjnym i była przed I Wojną Światową jedyną polską wyższą uczelnią techniczną, w której kształciła się głównie młodzież z zaborów austriackiego i rosyjskiego. Młodzież ta brała bardzo aktywny udział w pracach studenckich towarzystw społecznych, np. Bratniej Pomocy, jak i w wielu organizacjach niepodległościowych. Absolwentami tej uczelni było wielu późniejszych działaczy społecznych i wybitnych wojskowych, z których najbardziej znany był gen. Władysław Sikorski. Wielu studentów brało czynny udział w walkach Legionów Polskich, później w obronie Lwowa w roku 1918, w wojnie z bolszewikami w roku 1920. Nie brakło również studentów Politechniki Lwowskiej w Powstaniach Śląskich, np. czynnym uczestnikiem III Powstania był ówczesny młody student, a następnie profesor Politechniki Lwowskiej i Śląskiej Włodzimierz Burzyński.
Po ustaniu działań wojennych i podpisaniu Konwencji Genewskiej w roku 1922 władze polskie objęły administrację Górnego Śląska, zaczęły też wpływać na jego życie gospodarcze. Przemysł górnośląski był przeważnie własnością kapitału niemieckiego, zarządzali i kierowali nim Niemcy, Polacy zaś byli na ogół zatrudniani prawie wyłącznie na stanowiskach robotniczych. Dlatego też polonizacja tego przemysłu była trudna i postępowała powoli, osiągając znaczące wyniki dopiero w latach trzydziestych. Inna była sytuacja zakładów, będących własnością rządu niemieckiego, gdyż te zakłady przejęło od razu państwo polskie. Jednym z takich zakładów była fabryka związków azotowych w Chorzowie, wybudowana w czasie I Wojny. Całe kierownictwo tej fabryki udało się do Niemiec, zabierając ze sobą pełną dokumentację techniczną sądząc, że w ten sposób uniemożliwią Polakom uruchomienie fabryki. W tej sytuacji władze polskie zwróciły się do znanego specjalisty w dziedzinie syntezy związków azotowych Ignacego Mościckiego, od roku 1912 profesora Politechniki Lwowskiej, z propozycją objęcia kierownictwa fabryki i jej uruchomienia. Prof. I.Mościcki przystąpił do pracy razem z ekipą fachowców, głównie jego współpracowników z Politechniki Lwowskiej i zdołał w krótkim czasie uruchomić produkcję fabryki, a następnie wprowadzić liczne ulepszenia i powiększyć jej produkcję.
W okresie międzywojennym wielu absolwentów Politechniki Lwowskiej podejmowało pracę w zakładach przemysłowych Górnego Śląska, przyczyniając się w znacznym stopniu do ich rozwoju i polonizacji. W okresie tym wiele młodzieży górnośląskiej podejmowało studia i uzyskiwało dyplomy Politechniki Lwowskiej, brało czynny udział w życiu tej uczelni, m.in. w ramach regionalnego Koła Śląskiego.
W tym okresie działały w Polsce trzy wyższe uczelnie techniczne: Politechniki Warszawska i Lwowska oraz Akademia Górniczo-Hutnicza, wszystkie one brały udział w rozwoju przemysłu Śląska. Przemysł ten nie odczuwał braku inżynierów, nie było więc potrzeby tworzenia nowej uczelni technicznej na Śląsku, choć takie projekty były wysuwane.
Sytuacja uległa radykalnej zmianie po zakończeniu II Wojny Światowej. Nastąpiło scalenie całego Górnego Śląska, który łącznie ze Śląskiem Opolskim tworzył duże zagłębie przemysłowe o znacznych potrzebach kadrowych. Już w pierwszych tygodniach po wyzwoleniu Górnego Śląska wystąpiła grupa działaczy społecznych z inicjatywą utworzenia Politechniki Śląskiej. Inicjatywę tę poparł ówczesny Pełnomocnik Rządu gen. A.Zawadzki i w lutym 1945 roku powstała Komisja Organizacyjna Politechniki Śląskiej w składzie: inż. S.Majewski, prof. F.Wasilkowski (Pol. Lwowska), dr S.Kaufman, inż. K.Kutarba.
Komisja ta liczyła w swoich planach na wykorzystanie pracowników Politechniki Lwowskiej, gdyż ta przestała istnieć jako uczelnia polska. W latach 1939 - 41 została mianowicie przemianowana przez władze sowieckie na Lwowski Politechniczny Instytut, kierownictwo uczelni przejęli ludzie z ZSRR, większość jednak profesorów działała nadal i wykłady odbywały się przeważnie w języku polskim. Po zajęciu Lwowa w 1941 roku przez Niemców nastąpiły masowe aresztowania i rozstrzelanie profesorów wyższych uczelni lwowskich, w tym 10 profesorów Politechniki, co znacznie osłabiło tę uczelnię. W okresie okupacji niemieckiej 1941 - 44 Politechnika nie działała jako uczelnia wyższa, choć czynna była jako uczelnia konspiracyjna pod kierownictwem prof. W.Burzyńskiego. Oficjalnie natomiast działały tzw. "Technische Fachkurse" o poziomie średnim i niemieckim języku wykładowym, zatrudniające część przedwojennych profesorów. Po ponownym zajęciu Lwowa przez armię sowiecką w roku 1944 zaczął znowu działać Lwowski Politechniczny Instytut, wykłady były częściowo prowadzone po polsku, ale od września 1945 językami wykładowymi mógł być już tylko język ukraiński, albo rosyjski. W tym też okresie przeprowadzono dość liczne aresztowanie profesorów (m.in. Stanisława Fryzego i Włodzimierza Burzyńskiego) i innych pracowników Politechniki. Uczelnia ta przestała więc istnieć jako uczelnia polska, co skłoniło większość pracowników Politechniki do wyjazdu do Polski. Ostatecznie we Lwowie zostało zaledwie kilku profesorów Politechniki, reszta zdecydowała się wyjechać.
Wyjazdy do Polski były organizowane przez pracowników uczelni w porozumieniu z władzami polskimi, zaczęły się we wrześniu 1945 roku, ostatni wyjechał w czerwcu roku 1946. Większość tych transportów była kierowana do Gliwic, część do Wrocławia i Gdańska. Działająca w Katowicach Komisja Organizacyjna Politechniki Śląskiej liczyła więc na pracowników Politechniki Lwowskiej i brała czynny udział w organizacji tych transportów.
Równocześnie jednak powstała druga grupa inicjatorów powstania Politechniki lub Wydziałów Politechnicznych AGH. Grupa ta pod kierownictwem prof. Stelli-Sawickiego miała podobne plany i wiązała podobne nadzieje z przyjazdem pracowników Politechniki Lwowskiej.
Sprawy te zostały ostatecznie uzgodnione na konferencji z ministrem Oświaty S.Skrzeszewskim, w której wyniku Krajowa Rada Narodowa wydała dekret z dnia 24.V.1945 r. o powołaniu Politechniki Śląskiej w Katowicach z tymczasową siedzibą w Krakowie i 4 wydziałach: mechanicznym, elektrycznym, hutniczym i inżynierii budowlanej. Następnie (28.V.1945) rektorem został mianowany inż. Władysław Kuczewski, który podjął energicznie pracę nad organizacją nowej uczelni. Zaczęła ona działalność w Krakowie ogłaszając wpisy na 4 wydziały, przy czym po uzgodnieniu z AGH zrezygnowano z uruchomienia Wydziału Hutniczego, i powołano Wydział Chemiczny. Powołano dziekanów tych wydziałów w osobach: prof. Zygmunt Ciechanowski (Wydział Mechaniczny), prof. Kazimierz Idaszewski (Wydział Elektryczny), prof. Antoni Plamitzer (Wydział Inżynieryjno-Budowlany), prof. Adolf Joszt (Wydział Chemiczny).
Wszyscy ci dziekani byli wcześniej pracownikami Politechniki Lwowskiej.
Inauguracja wykładów odbyła się w Krakowie 5 czerwca 1945 roku, po czym zaczęto zajęcia na I roku studiów dla nowych kandydatów oraz na wyższych latach dla studentów mających zaliczone wcześniej odpowiednie semestry na innych uczelniach. Prowadzenie zajęć w Krakowie traktowano jednak jako rozwiązanie prowizoryczne i dążono do szybkiego przeniesienia uczelni na Górny Śląsk. Specjalna ekipa kwatermistrzowska pod kierownictwem mgr inż. T.Niżankowskiego udała się na Śląsk i rozpatrzyła możliwości pomieszczenia Politechniki Śląskiej kolejno w Katowicach, Bytomiu, Zabrzu i Gliwicach. Ustaliła ona, że tylko Gliwice mogą zapewnić odpowiednie pomieszczenia dla uczelni, a więc sale wykładowe i laboratoryjne, administrację, bursy studenckie i mieszkania dla pracowników. Początkowo otrzymano w Gliwicach 3 niewielkie budynki szkolne przy ul. M.Strzody, w tym jeden silnie uszkodzony przez bombę lotniczą, dla administracji zaś przyznano kilka mieszkań przy ul. Częstochowskiej.
Już 1 października 1945 roku odbyła się inauguracja w Gliwicach i podjęto zajęcia na 4 wydziałach, obsługiwane przez 54 katedry, szkolące 2450 studentów. W wyniku przeprowadzki do Gliwic nastąpiły dość znaczne zmiany personalne, gdyż część profesorów została w Krakowie lub przeniosła się do Wrocławia i Gdańska. Częściowo zmieniła się również obsada dziekanatów, dziekanem Wydziału Elektrycznego został prof. W.Gűnther, Wydziału Inżynieryjno-Budowlanego prof. F.Wasilkowski; niemniej jednak z 4 dziekanów 3 było profesorami Politechniki Lwowskiej.
W sumie na Politechnikę Śląską przeszło 14 profesorów Politechniki Lwowskiej oraz dziesiątki adiunktów i asystentów tej uczelni, stanowiąc znaczną część obsady naukowej Politechniki. Dla porównania warto podać, że na Politechnikę Wrocławską zdecydowało się przenieść 10 profesorów lwowskich, 2 na Politechnikę Gdańską i 2 na AGH. Liczby te są tylko orientacyjne, gdyż przez kilka pierwszych lat powojennych sytuacja kadrowa była zmienna i niestabilna wskutek przechodzenia profesorów z jednej uczelni na drugą, oraz prowadzenia wykładów równocześnie na dwóch, a nawet na trzech uczelniach.
Politechnika Śląska rozwijała się i organizowała nowe kierunki nauczania, potrzebne dla Dórnego Śląska; kolejno powstawały np.:
Tak więc w pierwszym dziesięcioleciu istnienia Politechniki Śląskiej powstało 5 nowych kierunków szkolenia młodzieży, w czym bardzo aktywny udział brali dawni pracownicy Politechniki Lwowskiej.
Można więc stwierdzić ogólnie bardzo znaczny udział pracowników i absolwentów Politechniki Lwowskiej w powstaniu i rozwoju Politechniki Śląskiej. Należy tu szczególnie podkreślić wkład pracy, ogrom zapału i wiedzy kilkunastu byłych profesorów Politechniki Lwowskiej w tworzeniu Politechniki Śląskiej. Profesorowie ci, ludzie o dość zaawansowanym wieku, decydowali się na pracę w bardzo ciężkich warunkach nowej uczelni, pozbawionej właściwych pomieszczeń na wykłady i laboratoria, wyposażenia laboratoriów, biblioteki itp., w terenie pozbawionym tradycji uczelni wyższych. Należy się tym ludziom, którzy już wszyscy pożegnali się z tym światem, szczególna wdzięczność i pamięć potomnych o ich zasługach. Dzięki ich pracy powstała na Górnym Śląsku pierwsza wyższa uczelnia, przecierając drogę dla następnych, a więc dla Akademii Medycznej, Akademii Ekonomicznej i Uniwersytetu Śląskiego.
© Politechnika Śląska
Ogólna klauzula informacyjna o przetwarzaniu danych osobowych przez Politechnikę Śląską
Całkowitą odpowiedzialność za poprawność, aktualność i zgodność z przepisami prawa materiałów publikowanych za pośrednictwem serwisu internetowego Politechniki Śląskiej ponoszą ich autorzy - jednostki organizacyjne, w których materiały informacyjne wytworzono. Prowadzenie: Centrum Informatyczne Politechniki Śląskiej (www@polsl.pl)
Zasady wykorzystywania „ciasteczek” (ang. cookies) w serwisach internetowych Politechniki Śląskiej
„E-Politechnika Śląska - utworzenie platformy elektronicznych usług publicznych Politechniki Śląskiej”
