Centrum Popularyzacji Nauki

O historii stand-upu naukowego

Ale najpierw o stand-upie tradycyjnym

Korzenie stand-upu sięgają wodewili oraz kabaretów z przełomu XIX i XX wieku. Na dobre rozgościł się w latach 70., szczególnie w Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych, ale także w Irlandii, Niemczech, Brazylii i Hiszpanii. Do jego rozwoju przyczyniły się programy, w których komicy bawili publiczność czasem nieco kontrowersyjnymi monologami: Saturday Night Live, The Tonight Show czy Live at the Apollo.

W Polsce tryumfy święciły kabarety, ale na scenach pojawiali się soliści: komicy i satyrycy, a w 1998 roku HBO wyprodukowało program „HBO na stojaka”, który nawiązywał do stand-upowej formy. Narodziny stand-upu przypadają jednak 10 lat później – w 2008 roku powstaje Stand-up Polska, założone przez Karola Kopca i Cezarego Jurkiewicza. I tak to się potoczyło…Przez wiele lat raczej spokojnie, by w ostatnim czasie nabrać rozpędu – w postaci ogromnej liczby nagrań stand-uperów wrzucanych do YouTube’a, sprzedaży biletów na wielką skalę i zapełnionych publicznością salek, klubów, miejskich ośrodków kultury, a nawet hal widowiskowych.   

Skąd się wziął stand-up naukowy?

Nie znając dokładnej historii tej formy, można by założyć się, że praca na uniwersytecie to niekończące się pole do testowania dystansu do siebie i świata oraz poczucia humoru. Czyż oczekiwanie na wynik eksperymentu nie przypomina postawienia udanej pointy z końcem bitu (patrz wyżej: „siądzie czy nie siądzie”)?

Wróćmy jednak na właściwe tory. Science stand-up oraz science commedy zostały zapoczątkowane w 2009 roku w brytyjskim Bright Clubie działającym przy University College London. Podobną inicjatywę, w której naukowcy występowali w roli stand-uperów, zorganizowano w Portugalii, a w 2010 roku w Stanach Zjednoczonych rozpoczęły się także występy w stand-upowej formule „The Story Collider. Stories about science”, podczas których naukowcy mogli opowiadać o swoich badaniach. Dodatkowo niektórzy profesjonalni komicy do swoich tematów wplatali zagadnienia naukowe związane np. z ich wykształceniem.

W Polsce stand-up naukowy to wciąż rozwijająca się forma. Pierwsze tego rodzaju wydarzenie odbyło się w 2015 roku w Klubie Komediowym w Warszawie; zostało zainicjowane przez osoby związane z Centrum Nauki „Kopernik”, zrzeszone w Stowarzyszeniu Rzecznicy Nauki. Druga impreza była organizowana w Klubie Studenckim „Spirala” w Gliwicach, a jej organizacją zajęło się Centrum Popularyzacji Nauki Politechniki Śląskiej. Oba wydarzenia były poprzedzone szkoleniem dla naukowców prowadzonym przez stand-upowego eksperta, profesjonalnego komika – Antoniego Syrka-Dąbrowskiego.

Z elementów naukowego stand-upu (co zostało zapowiedziane w opisach lub podtytułach wydarzeń) korzystał Tomasz Rożek (wykład „Trendy kształtujące współczesny świat”) oraz Dawid Myśliwiec (trasa wykładowa „To skomplikowane”), a także naukowcy Uniwersytetu Śląskiego, organizując „Naukowy STAND UP” w ramach XIX Święta Liczby Pi.