Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki

Prof. zw. dr inż. Stefan Węgrzyn urodził się 20 maja 1925 roku w Krakowie. Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Borysławiu, tu zaczął też uczęszczać do szkoły średniej, natomiast maturę zdał w r. 1943 w ramach tajnego nauczania z zakresu liceum matematyczno-fizycznego. W 1944 r. wyjechał do Lwowa, gdzie ukończył I rok studiów na Wydziale Elektrotechnicznym Lwowskiego Instytutu Politechnicznego. W 1945 roku wyjechał do Polski gdzie kontynuował studia w Politechnice Śląskiej, początkowo w Krakowie, następnie w Gliwicach i tam 25 lutego 1949 r. Stefan Węgrzyn złożył egzamin dyplomowy, uzyskując tytuł mgr inż. elektryka.

Już na III roku studiów, tzn. od 1946 r. został zaangażowany w charakterze młodszego asystenta w Katedrze Podstaw Elektrotechniki, kierowanej przez znanego uczonego prof. dr inż. Stanisława Fryzego. Skupił wtedy swoje naukowe zainteresowania na analizie stanów nieustalonych w obwodach elektrycznych. Zastosowaniu rachunku operatorowego do tej analizy poświęcony był pierwszy skrypt Profesora wydany w r. 1949. Były to pionierskie badania w polskiej elektrotechnice, otwierające jej nowy rozdział – rozdział stanów nieustalonych.

W 1951 roku, w dwa lata po ukończeniu studiów, mgr inż. S. Węgrzyn przedłożył pracę doktorską p.t. ,,Niektóre zagadnienia stanów nieustalonych we wzmacniaczach wielostopniowych’’, którą obronił z wyróżnieniem. Był to dziewiąty w kolejności przewód doktorski prowadzony i zakończony w Politechnice Śląskiej.

Skrypt i prowadzone wykłady z tej dziedziny stały się podstawą książki ,,Rachunek operatorowy’’ , która stała się podstawowym podręcznikiem rachunku operatorowego dla kilku roczników studentów wydziałów elektrycznych i elektronicznych. Następna książka to ,,Przebiegi Nieustalone w Liniach i Układach Łańcuchowych’’ – wydana w roku 1958, również przez PWN w Warszawie. Wkrótce ukazały się tłumaczenia obu tych książek za granicą, w Niemczech, we Francji i w Czechosłowacji.

Z tej samej dziedziny wiedzy, tzn. analizy stanów nieustalonych w układach o parametrach rozłożonych. prof. Stefan Węgrzyn w roku 1960 obronił rozprawę doktorską na Uniwersy¬tecie w Tuluzie we Francji.

Druga dziedzina nauki, do której prace Stefana Węgrzyna wniosły trwały wkład, to automatyka. W tej dziedzinie Prof. S. Węgrzyn wprowadził do analizy stabilności układów pojęcia miary odległości i przestrzeni metrycznych Banacha, później te pojęcia wykorzystał również w problemach identyfikacji obiektów. Z tego zakresu Profesor opublikował wiele prac w Biuletynach naukowych Polskiej i Francuskiej Akademii Nauk.

Pracom naukowym towarzyszyły działania organizacyjne. Już w r.1953 zorganizował Sekcję Automatyki, później Zakład i Katedrę Teorii Regulacji na Wydziale Elektrycznym, co w r. 1964 stało się jednym z elementów sprzyjających powstaniu odrębnego Wydziału Automatyki w Politechnice Śląskiej, pierwszego takiego wydziału w kraju. Od roku 1960 Profesor prowadził wykłady z zakresu automatyki w Polsce, we Francji (na Uniwersytecie w Lille), byłym Związku Radzieckim (w Elektroenergetycznym Instytucie w Nowosybirsku) oraz w Kanadzie (na Uniwersytetach Laval i Sherbrooke).

W roku 1963 ukazała się nakładem PWN książka pt. ,,Podstawy Automatyki’’. Książka ta doczekała się w Polsce kolejno sześciu wydań (ostatnie w roku 1980). Książka ta została przetłumaczona na język francuski i wydana w roku 1965 w Paryżu.

Uchwałą Rady Państwa z 25.11.1961 r. doc. S. Węgrzyn został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 1964 r. prof. S. Węgrzyn został, w wieku 39 lat, wybrany członkiem korespondentem PAN - był wówczas najmłodszym członkiem PAN. W 1973 roku został wybrany członkiem rzeczywistym PAN. Był też wieloletnim członkiem Prezydium PAN i przewodniczącym Komitetu Informatyki PAN.

Oprócz Politechniki Śląskiej Prof. S. Węgrzyn pracował od 1955 r. w IPPT – PAN w Warszawie, a od 1962 r. został powołany na stanowisko Zastępcy Dyrektora do Spraw Naukowych w Instytucie Automatyki PAN w Warszawie. W 1968 r. Profesor doprowadził do utworzenia Zakładu Systemów Automatyki Kompleksowej PAN w Gliwicach i został kierownikiem tego Zakładu. Zakład ten został przekształcony w 1989 r. w Instytut Informatyki Teoretycznej i Stosowanej, którego Profesor był dyrektorem do 2002 r., a w latach 2003 – 2006 dyrektorem do spraw naukowych. Do końca życia był w IITiS PAN kierownikiem Zakładu Niekonwencjonalnych Problemów Informatyki.

Kierując pracami nad rozwojem przemysłowej automatyki kompleksowej, Profesor szczególną uwagę skupił na wykorzystaniu komputerowych systemów sterowania. Wynikiem prowadzonych przez prof. S. Węgrzyna tzw. problemów węzłowych było m.in. uruchomienie pierwszych skomputeryzowanych procesów technologicznych w śląskich zakładach przemysłowych. Efektem tych zainteresowań było również powstanie Instytutu Kompleksowych Systemów Sterowania na Politechnice Śląskiej, którym kierował.

Prace nad wykorzystaniem komputerów do sterowania skupiły uwagę Profesora na informatyce. Informatyka to trzecia dziedzina nauki, do której Profesor S. Węgrzyn wniósł znaczący, naukowy wkład. W swych badaniach Prof. S. Węgrzyn rozwinął teoretyczne podstawy informatyki, szczególnie w zakresie syntezy układu sterującego komputera. Na Wydziale Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej Profesor utworzył kierunek studiów Informatyka oraz Instytut Informatyki Czasu Rzeczywistego, przemianowany następnie na Instytut Informatyki. Oprócz wielu publikacji ukazała się również kolejna książka wydana w PWN nosząca tytuł „Podstawy Informatyki”, ważny podręcznik dla studentów informatyki, a później skrypt „Wykłady z Podstaw Informatyki Prof. S. Węgrzyna”.

Kolejnym wyzwaniem, które podjął Profesor to informatyczne podstawy systemów ewolucyjnych i próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób można wykorzystać metody informatyki do poszerzenia granic naszego poznania i rozszyfrowania tajemnic przetwarzania informacji, które następuje w organizmach żywych. Tym samym Profesor włączył się twórczo do tworzenia dziedziny o charakterze interdyscyplinarnym, obejmującej m.in.: informatykę, inżynierię genetyczną, biologię molekularną, medycynę, nanotechnologię, nanomateriały. Powstało szereg prac oraz książka "Developmental Systems at the Crossroads of System Theory, Computer Science, and Genetic Engineering” (Springer Verlag, New York). Ostatnie prace i książki Profesora to "Kwantowe systemy informatyki" oraz "Molekularne systemy informatyki".

Do wspomnianej już działalności w zakresie organizacji nauki należy również zaliczyć aktywność Profesora Węgrzyna w tworzeniu Oddziału Gliwickiego Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej. Był jednym z członków założycieli tego Oddziału, a w latach 1965-1967 jego Przewodniczącym.

W roku 1995 prof. S. Węgrzyn został wybrany członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności.

W uznaniu osiągnięć naukowych Profesor Stefan Węgrzyn został wyróżniony tytułami Doktora Honoris Causa przez Uniwersytet w Lille we Francji (1973), Uniwersytet w Sherbrooke w Kanadzie (1977), Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Politechnikę Śląską i Politechnikę Rzeszowską.

Władze Francji – za wkład wniesiony do kultury i nauki tego kraju – nadały Profesorowi w roku 1977 tytuł kawalera, zaś w roku 1983 oficera Palm Akademickich.

Profesor został wyróżniony Nagrodami Państwowymi, Nagrodami Ministra, Krzyżem Armii Krajowej, został Kawalerem Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Prof. Stefan Węgrzyn wykształcił kilkadziesiąt roczników magistrów inżynierów elektryków, elektroników, automatyków i informatyków. Wypromował ponad 60 doktorów nauk technicznych. Niektórzy z jego wychowanków zostali członkami Polskiej Akademii Nauk.

Do ostatnich niemal dni aktywnie uczestniczył w życiu Uczelni, Wydziału i Instytutu Informatyki. Jeszcze wiosną uczestniczył w posiedzeniach Rady Wydziału i seminariach Instytutu Informatyki.

Jego uczniowie zawsze byli pod wrażeniem wykładów i referatów naukowych Profesora. To, co było wyjątkowe w tych wykładach, co uderzało, to poszukiwanie najprostszej formy opisu, a także fizykalnej interpretacji badanych zjawisk, metod czy modeli. To było charakterystyczne od Jego pracy doktorskiej (o metodzie dwóch przeciwnych stanów ustalonych) do ostatnich prac nad molekularnymi systemami informatyki.

Profesor był wybitną osobowością i wyjątkową indywidualnością. Dzięki wyjątkowym przymiotom umysłu zaskakiwał słuchaczy, czy uczestników dyskusji, wnikliwością i trafnością uwag czy opinii i oryginalnością proponowanych w dyskusji rozwiązań

3 sierpnia 2011 roku Politechnika Śląska pożegnała swego pracownika, wieloletniego Dyrektora Instytutu Informatyki, wybitnego uczonego, profesora Stefana Węgrzyna, który zmarł 28 lipca 2011 r.

Odszedł uczony, który wniósł wielki wkład w rozwój elektrotechniki, automatyki i informatyki.

Odszedł pracownik Politechniki Śląskiej, który wniósł ogromny wkład w rozwój swej Uczelni, który współtworzył Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki, który stworzył na Politechnice Śląskiej kierunek Informatyka i Instytut Informatyki.

Odszedł członek Polskiej Akademii Nauk, który stworzył w Gliwicach Instytut Informatyki Teoretycznej i Stosowanej PAN

Zostanie w naszej pamięci jako wybitny uczony, wyjątkowa osobowość i wielki organizator na polu nauki.