Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki

Młodzieńcze lata
Edmund Romer urodził się 18 lutego 1904 r. we Lwowie. Był synem prof. Eugeniusza Romera, najwybitniejszego polskiego geografa i kartografa, uczonego o światowym autorytecie. Ojciec był gorącym patriotą zaangażowanym w działalność niepodległościową, m. in. zasłużonym w przygotowaniu materiałów wspierających stanowisko delegacji polskiej na wersalskiej Konferencji Pokojowej, a także uczestnikiem tej konferencji w charakterze eksperta. Fascynacja postacią ojca i atmosfera domu rodzinnego miała duży wpływ na poglądy i wybory życiowe Edmunda Romera. Np. po maturze we Lwowie zdecydował się on podjąć w roku 1922 studia na Politechnice w Wolnym Mieście Gdańsku, zachęcony do tego apelem organizacji polskich studentów tej - wówczas całkowicie niemieckiej – uczelni. W kontaktach z organizacją Bratniej Pomocy Studentów Polaków, która w skomplikowanej sytuacji politycznej Wolnego Miasta Gdańska miała wyjątkowo trudną rolę do spełnienia, zdobywa ważne doświadczenia życiowe. Zostaje sekretarzem, a następnie przewodniczącym tej organizacji.

W programie jego studiów duże znaczenie miały praktyki zawodowe. To one określiły charakter całej jego aktywności zawodowej. W swoich wspomnieniach wymienia np. praktykę fabryczną w Centralnych Warsztatach Mechanicznych przy kopalni Niwka niedaleko Sosnowca, oraz praktykę w nowej firmie ‘Parowóz’ w Warszawie. Ostatnia z odbytych w czasie studiów praktyk, w firmie Brown-Boveri, miała przełomowe znaczenie w przemyśleniach Edmunda Romera co do planów przyszłej działalności zawodowej:
„Praktyka w Brown-Boveri dobiegła końca, wróciłem do Gdańska. Wiele się nauczyłem, wiele skorzystałem. A najważniejszy był wniosek, jaki wysnułem z praktyki: „nie święci garnki lepią”, oraz wynikła z niego głęboko zakonspirowana myśl i postanowienie - pragnę i zamierzam przyczynić się do rozwoju przemysłu elektrotechniczno-precyzyjnego w Polsce. W tym celu po uzyskaniu dyplomu rozpocznę odpowiednią produkcję, na przykład liczników energii elektrycznej. Wierzę, że podołam temu zadaniu.” Z tym postanowieniem inż. Edmund Romer kończy studia i wraca do domu rodzinnego:
„Gdy zdołałem zelektryfikować linię kolejową z Gdańska do Gdyni (moja praca dyplomowa obroniona w grudniu 1927 r.), przytulił mnie dom rodzinny. Ważny etap mojego życia skończył się pełnym sukcesem uzyskanym w normalnym czasie, co zostało z uznaniem, ale bez emfazy przyjęte przez rodziców”. Młody inżynier jasno widzi swoją drogę zawodową, oraz bliższe i dalsze cele życiowe. Tak pisze o tym w swoich wspomnieniach: „Jako jedną z możliwości biorę pod uwagę założenie nowoczesnego warsztatu naprawy aparatury pomiarowej i precyzyjnej, ... Cel dalszy, idea ogólna rozwoju przemysłu precyzyjno-elektrotechnicznego, pozostał bez zmiany, także konkretne zadanie: produkcja elektrycznych przyrządów pomiarowych, ... .”

Dzięki finansowemu wsparciu ojca inż. Edmund Romer rozpoczyna w 1929 r. we Lwowie produkcję zestawów do ćwiczeń z optyki dla uczniów gimnazjów. Jego firma o nazwie Zakład Pomocy Naukowych, zatrudnia początkowo 2 rzemieślników. Nowością w polskiej oświacie była już sama idea prowadzenia ćwiczeń praktycznych przez samych uczniów, zamiast powszechnie stosowanych dotychczas demonstracji. Opracowywano w Zakładzie także bardziej złożoną i dokładną aparaturę pomiarową, przede wszystkim elektryczne wskazówkowe przyrządy pomiarowe, głównie typu magnetoelektrycznego. Rozpoczęto seryjną produkcję przyrządów pomiarowych dla prądu stałego, prądu przemiennego i dla zakresu wielkiej częstotliwości (opanowano produkcję mierników jedno i wielozakresowych z prostownikami i z termoelementem). Były one przeznaczone zarówno dla laboratoriów, jak i dla potrzeb telekomunikacji, przemysłu samochodowego i wojska. Produkowano m. in. zestawy wskaźników i osprzęt dla Polskiego Fiata. Produkowana aparatura była oparta na własnych rozwiązaniach konstrukcyjnych i technologicznych, co zapewniało znaczną niezależność od zagranicy. Zakład rozwijał się bardzo szybko i przed samą wojną zatrudniając ok. 250 ludzi pokrywał w całości potrzeby wojska i stale rozszerzał listę produkowanych wyrobów. Wychował się tu znaczny zastęp dobrych konstruktorów i technologów sprzętu pomiarowego oraz doskonałych rzemieślników, z których wielu pracowało w kraju przez długi czas po wojnie.

Pierwsze lata w Gliwicach
We wrześniu 1939 r. Edmund Romer został zmobilizowany i po klęsce wraz z wojskiem znalazł się za granicą, cały jego dorobek materialny przepadł. Do kraju wrócił w 1946 r. i podjął przerwaną przez wojnę działalność zawodową od produkcji pomocy szkolnych w spółdzielni „Ognisko” w Bytomiu, założonej przez byłych pracowników jego lwowskiego Zakładu. Pracuje też jako doradca w Państwowym Zakładzie Pomocy Szkolnych w Warszawie.

W tym okresie nawiązuje kontakt z organizującą się Politechniką Śląską w Gliwicach. W 1949 r. obejmuje kierownictwo Zakładu Optyki i Mechaniki Precyzyjnej (ZOMP) Politechniki Śląskiej, utworzonego przez prof. Tadeusza Malarskiego i zatrudniającego wtedy tylko 3 osoby. Edmund Romer walnie przyczynił się do rozwoju tego Zakładu, inicjując opracowanie i produkcję elektrycznej aparatury pomiarowej o dużej dokładności, a więc oporników wzorcowych i dekadowych, ogniw normalnych, galwanometrów, mostków i kompensatorów. Produkcja ta została wkrótce doprowadzona do poziomu pokrywającego znaczną część zapotrzebowania krajowego. Rozwijano tu również zagadnienia technologiczne aparatury precyzyjnej, np. opracowano technologię i urządzenia do produkcji sprężynek włosowych do przyrządów wskazówkowych. Ta technologia otwiera drogę rozwoju zakładom „Era”, a Edmundowi Romerowi drogę do kariery naukowej.

Drugą dziedziną zainteresowań ZOMP były analizatory składu chemicznego gazów (głównie stężenia O2, CO2, CH4). Małoseryjna produkcja tej aparatury była oparta na własnych badaniach i patentach. Produkcja analizatorów gazów w większych seriach przegrała z polityką. Po prostu w ramach porozumień międzyrządowych ta tematyka została przyznana innemu krajowi RWPG.

W ciągu prawie 12 lat kierowania ZOMP przez E. Romera nastąpił znaczny rozwój Zakładu. Zatrudnienie wzrosło do 80 osób, wychowała się tam znaczna grupa konstruktorów i technologów aparatury pomiarowej. ZOMP jako gospodarstwo pomocnicze Uczelni miał ograniczone możliwości seryjnej produkcji aparatury pomiarowej, dlatego nawiązano ścisłą współpracę z Zakładem INCO w Pyskowicach, który przejął część kadry z ZOMP i uruchomił seryjną produkcję wielu opracowanych tam przyrządów.

Praca dydaktyczna i naukowa
Równolegle Edmund Romer rozwijał też swoją działalność dydaktyczną i naukową na Politechnice Śląskiej. Od 1948 r. prowadził wykłady w Katedrze Pomiarów Maszyn Cieplnych Wydziału Mechanicznego. Opracował tam nowy przedmiot: „Przemysłowe przyrządy do pomiaru i regulacji”. Napisał pierwsze podręczniki dla studentów. W roku 1955 uzyskał na Wydziale Mechanicznym stanowisko docenta, a w roku 1956 przeszedł na Wydział Elektryczny i objął w Katedrze Pomiarów Elektrycznych kierownictwo Zakładu Miernictwa Wielkości Nieelektrycznych, gdzie zorganizował od podstaw laboratorium. Tak rozpoczął działalność naukowo-dydaktyczną, która po latach doprowadziła do ukształtowania się szkoły „miernictwa przemysłowego”.

Edmund Romer był jednym z inicjatorów powstania, a później organizatorów na Politechnice Śląskiej nowego Wydziału Automatyki. Wydział powstał w 1964 r., a Edmund Romer zorganizował na nim Katedrę Miernictwa Przemysłowego i objął jej kierownictwo. Z zespołem współpracowników (Janusz Piotrowski, Jerzy Frączek), którzy przeszli wraz z nim z Jego Zakładu na Wydziale Elektrycznym stworzył nowe laboratoria, opracował nowe wykłady, rozwinął szeroko prace badawcze na rzecz przemysłu. Współpracował głównie z przemysłem hutniczym i z Krakowską Fabryką Aparatów Pomiarowych. Tytuł profesora uzyskał pracując już na Wydziale Automatyki, bo w roku 1965. Profesorem zwyczajnym został mianowany w roku 1971.

Kiedy w roku 1969 liczbę Katedr na Wydziale Automatyki zmniejszono z 7 do 5, zespół ludzi skupionych wokół prof. Edmunda Romera wszedł w skład nowej Katedry Informatyki jako Zespół Metrologii. Kiedy w roku 1971 następuje przejście do struktury instytutowej Wydziału, Zespół wchodzi w skład Instytutu Automatyki i Pomiarów pod nazwą Zespołu Systemów Pomiarowych.

Prof. Edmund Romer jest autorem wielu skryptów i podręczników akademickich z zakresu miernictwa przemysłowego. Największym osiągnięciem w tym zakresie jest podręcznik „Miernictwo przemysłowe”, pierwszy podręcznik akademicki w kraju i jeden z pierwszych o tej tematyce w literaturze światowej. Trzecie wydanie tej książki z 1978 r. stanowi do dnia dzisiejszego wyzwanie -wzór oczekujący na następców, którzy podejmą trud kontynuacji tej tematyki w realiach nowoczesnej techniki elektronicznej i informatycznej, nowych technologii czujników oraz rozwoju przemysłowych systemów pomiarowych z magistralami obiektowymi i inteligentnymi czujnikami.

Angażując się w opracowanie jakiegoś zagadnienia naukowego Profesor widział cel końcowy i realizował całą drogę – badania rozpoznawcze, konstrukcję i technologię produkcji oraz wykształcenie ludzi, którzy tę produkcję mają realizować. Taka postawa widoczna była w programach wykładów jak i opracowanych przez Profesora skryptach i podręcznikach. Doświadczali tego również Jego doktoranci.

Tajemnica Jego sukcesów tkwiła przede wszystkim w znakomitej organizacji pracy. Podstawową zasadą pracy była systematyczność oraz samokontrola, prowadząca do coraz lepszego wykorzystania czasu. Hołdował zasadzie pracy codziennej, nie przerywanej, wytrwałej i konsekwentnej. W pracy naukowej własnej jak i swoich uczniów przestrzegał zasady wyrażonej w znanym przysłowiu: „Najlepsze jest wrogiem dobrego”, czego wynikiem było szybkie tempo pracy.

W ostatnich latach życia Profesor Edmund Romer opracował i przygotował do druku notatki swojego ojca, oraz napisał bardzo ciekawe wspomnienie o nim. Napisał także swoje wspomnienia, które były we fragmentach publikowane w Przeglądzie Technicznym.

Profesor Edmund Romer zmarł dnia 10 października 1988 r. Wszyscy którzy mieli zaszczyt z nim współpracować zawsze będą wspominać go jako człowieka niezwykle pracowitego, oddanego bez reszty swoim obowiązkom zawodowym, wymagającego solidnej i uczciwej pracy od swoich współpracowników, ale życzliwego i spolegliwego. Za zasługi dla kraju, dla nauki, dla Politechniki Śląskiej i Wydziału Automatyki, ale także za sposób życia i postępowania zasłużył na naszą wdzięczną pamięć i szacunek.Ważniejsze publikacje:
[1] „Pomiary temperatury w technice”, Wrocław 1951, Książnica Atlas
[2] „Miernictwo przemysłowe”, wyd. III uzupełnione i poprawione, PWN Warszawa 1978 (trzy wydania podręcznika: 1970, 1972, 1978), pierwszego o tej tematyce w kraju i jednego z pierwszych w literaturze światowej.
[3] „Geograf trzech epok” wspomnienia o ojcu. Czytelnik, Warszawa 1985.
6 podręczników i skryptów, 12 patentów, ok. 40 artykułów w czasopismach naukowo-technicznych

Ważniejsze funkcje w Politechnice Śląskiej:
Kierownik Zakładu Optyki i Mechaniki Precyzyjnej, 1949 – 1959
Kierownik Zakładu Miernictwa Wielkości Nieelektrycznych w Katedrze Pomiarów Elektrycznych Wydz. Elektrycznego, od 1956
Dziekan Wydziału Elektrycznego, 1958 - 1961
Senior Budowy gmachu Wydziału Elektrycznego, 1960 - 1961
Senior Budowy gmachu Wydziału Automatyki, 1967 - 1969
Kierownik Katedry Miernictwa Przemysłowego Wydziału Automatyki, 1964 - 1969

Ważniejsze funkcje w Polskiej Akademii Nauk, oraz w instytucjach i stowarzyszeniach naukowych:
Członek Komitetu Budowy Maszyn PAN
Członek Komitetu Metrologii PAN
Członek Komisji Metrologii Oddziału PAN w Katowicach
Członek wielu rad naukowych, m. in. GUM, CUJM, PKNiM, ZKMPW, HIB (obecnie IMŻ)Ważniejsze odznaczenia:
Srebrny Krzyż Zasługi 1954
Odznaka i tytuł Zasłużonego Racjonalizatora Produkcji, nadane przez Min. Hutnictwa, 1955
Złota Odznaka Pamiątkowa Pol. Śl. 1960
Odznaka 25-lecia Pol. Śl., 1965
Nagrody indywidualne Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, IIIst. (1967), II st. (1969) i Ist. (1971)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1973 r.
Doktorat „honoris causa” Politechniki Śląskiej, 1985---
W opracowaniu wykorzystano:

[1966] Mazurkiewicz-Herzowa Ł.: Eugeniusz Romer. Wiedza Powszechna, Warszawa 1966.
[1974] Piotrowski J.: Edmund Romer – wybitny inżynier i profesor. PAK 7/1974.
[1984] Frączek J.: Rozwój dydaktyki w dziedzinie miernictwa przemysłowego w Politechnice Śląskiej. Materiały „Seminarium z okazji 80. rocznicy urodzin prof. Edmunda Romera.” Pol. Śl., Gliwice 22 maja 1984.
[1985] Romer E.: Geograf trzech epok – wspomnienia o ojcu .Czytelnik, Warszawa 1985.
[1992] Zagajewski T.: Profesor Edmund Romer. Zesz. Nauk. Pol. Śl. Nr 1090, Automatyka, Gliwice 1992.
[2004] Frączek J.: Wspomnienie o Profesorze Edmundzie Romerze. PAK 9/2004 (z okazji obchodów 100-lecia Politechniki Gdańskiej).