A A+ A++

DZIAŁALNOŚĆ KATEDRY OD ROKU 1945 DO DZIŚ

opracował Prof.dr inż. Tadeusz TYRLIK (1920-2010)
aktualizował dr inż. Arkadiusz Kolka

Rys historyczny

Historia

    W dwa tygodnie po zakończeniu drugiej wojny światowej w dniu 24 maja 1945 roku dekretem Przewodniczącego Krajowej Rady Narodowej powołano do życia "Politechnikę Śląską w Katowicach z tymczasową siedzibą w Krakowie". Działalność dydaktyczną rozpoczęto 1 czerwca 1945 roku, początkowo w Krakowie na AGH, na czterech wydziałach, w tym na Wydziale Mechanicznym. Lokalizacja Politechniki w Krakowie była tymczasowa, do momentu znalezienia odpowiedniego miejsca na Śląsku. Uzasadnieniem tego były ogromne potrzeby Górnego Śląska i sąsiednich zakładów gospodarki narodowej. W połowie czerwca 1945 roku - po jednym semestrze studiów w Krakowie - zapadła decyzja zlokalizowania Uczelni w Gliwicach. W ten sposób w 1945 roku powstała pierwsza polska wyższa uczelnia na ziemiach śląskich.
Bezpośrednio po przeniesieniu Politechniki Śląskiej do Gliwic, w semestrze zimowym 1945/46 roku , na Wydziale Mechanicznym rozpoczęła działalność Katedra Obrabiarek do Metali, jako jedna z dziewięciu działających w ramach Wydziału Mechanicznego. Na kierownika Katedry powołany został prof.dr inż. Michał AFFANASOWICZ, którego pierwszym współpracownikiem był wówczas mł. asystent a obecnie prof.dr inż. Tadeusz TYRLIK.
Wiosną 1946 roku prof. Affanasowicz przystąpił do zorganizowania Zakładu Obrabiarek w budynku przy ul. Wrocławskiej 2. Wyposażenie zakładu uzyskano w głównej mierze w drodze darowizn, zaś część obrabiarek zakupiono. Uruchomiono 21 różnych obrabiarek, niektóre z nich zmodernizowano lub też wyremontowano.
Katedra Obrabiarek, która na samym początku mieściła się w prywatnym mieszkaniu profesora Affanasowicza przy ul. Częstochowskiej 21, po pewnym czasie uzyskała oficjalne lokum przy ul. Powstańców 12. Tam mieściła się przez wiele lat, aż do momentu przeprowadzenia się do nowo wybudowanego specjalnie dla Wydziału Mechanicznego, budynku mieszczącego się do dzisiaj przy ulicy Konarskiego 18A.
Już od pierwszych lat pracownicy katedry obok pracy dydaktycznej rozwinęli ożywioną współpracę ze zdewastowanym wówczas przemysłem budowy maszyn, zwłaszcza regionu śląskiego. Jednym z pierwszych zadań jakie rozwiązano było uzupełnienie i uruchomienie uszkodzonych wskutek działań wojennych ciężkich frezarek obwiedniowych oraz ciężkiej strugarki do kół zębatych stożkowych w Hucie "Zygmunt" w Bytomiu-Łagiewnikach.
W roku 1946 organizacyjnie do Katedry Obrabiarek włączony został - założony przez prof.mgr inż. Z. Krotkiewskiego - Instytut Projektowania Zakładów Przemysłowych "Iprozap". W Instytucie podjęli pracę na zlecenie wszyscy pracownicy Katedry Obrabiarek. W okresie trzyletniej działalności instytutu wykonano szereg projektów konstrukcyjnych dla uruchamianego i rozwijającego się śląskiego przemysłu hutniczego. Rozwijające się w Gliwicach specjalistyczne Biuro Projektów przemysłu Hutniczego "Biprohut", spowodowało, że w 1949 roku Instytut Projektowania Zakładów Przemysłowych przy Katedrze Obrabiarek został zlikwidowany.
W styczniu 1949 roku zmarł kierownik Katedry Obrabiarek prof.dr inż. Michał Affanasowicz. Na stanowisko kierownika katedry powołany został z dniem 1 lutego 1949 roku, podówczas kontraktowy zast. prof.mgr inż. Mieczysław PISZ, posiadający bardzo duże doświadczenie konstruktorskie zdobyte w różnych biurach konstrukcyjnych przemysłu obrabiarkowego. Funkcję Kierownika Katedry Obrabiarek prof. Pisz pełnił aż do swojej śmierci w dniu 5.08.1981 roku. Jego życzliwy stosunek do pracowników Katedry oraz duża znajomość problemów konstrukcyjnych, w zdecydowanym stopniu przyczyniły się do rozwoju kadry naukowej Zespołu Obrabiarek oraz specjalności obrabiarkowej. Po śmierci profesora Pisza, kierownictwo Katedry i Zakładu Obrabiarek, powierzono wówczas docentowi Tadeuszowi Tyrlikowi, który nominację na docenta uzyskał w 1970 roku a w roku 1984 na
profesora. Ponadto w latach 1971-1975 pełnił funkcję prodziekana d/s nauki na Wydziale Mechanicznym Technologicznym oraz zastępcy dyrektora Instytutu Budowy Maszyn.
Od roku 1988 do 1990 był dyrektorem tegoż Instytutu. W międzyczasie w latach 1967/68 prowadził na Uniwersytecie Technicznym w Hawanie wykłady i inne zajęcia dydaktyczne. W roku 1990 prof.dr inż. T. Tyrlik przeszedł na emeryturę, chociaż okresowo prowadził jeszcze wykłady i konsultacje prac przejściowych i dyplomowych. Funkcję Kierownika Katedry Budowy Maszyn oraz Zespołu Obrabiarek pełni obecnie prof.dr hab.inż. Jan KOSMOL, wychowanek Politechniki Śląskiej i Katedry Obrabiarek.
W roku 1994 nastąpił podział Instytutu Budowy Maszyn na dwie niezależne jednostki: Katedra Budowy Maszyn oraz Katedra Automatyzacji Procesów Technologicznych i Zintegrowanych Systemów Wytwarzania.
Kierownikiem Katedry Budowy Maszyn pozostał prof.dr hab inż. Jan KOSMOL. W skład katedry wchodziły trzy jednostki organizacyjne: Zakład Obrabiarek i Obróbki Skrawaniem, Zakład Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych oraz Zakład Przeróbki Plastycznej Metali.
W roku 2000 z Katedry Budowy Maszyn wydzieliła się niezależna jednostka pod nazwą: Katedra Przetwórstwa Materiałów Metalowych i Polimerowych.
W roku 2017 prof. Jan Kosmol przechodzi na emeryturę nie rezygnując z prowadzenia działalności dydaktycznej.
Obecnie Katedra Budowy Maszyn pod kierownictwem prof.dr hab.inż. Andrzeja SOKOŁOWSKIEGO kontynujuje chlubne tradycje Katedry Obrabiarek, prowadząc jako jedna z niewielu na wydziale Mechanicznym Technologicznym Politechniki Śląskiej specjalizacje o charakterze konstrukcyjno-technologicznym dla kierunków studiów Mechanika i Budowa Maszyn oraz Automatyka i Robotyka.

Działalność dydaktyczna i naukowa

    Wobec dużego deficytu konstruktorów, jaki istniał w pierwszych latach powojennych, w pracy dydaktycznej Katedry Obrabiarek początkowo główny nacisk położono na nauczanie projektowania obrabiarek. Wykonywanie przez studentów prac przejściowych i dyplomowych o charakterze konstrukcyjnym usprawniono przez zorganizowanie w roku 1952 pierwszej w Politechnice Śląskiej kreślarni przykatedralnej (przy ul. Powstańców 12) wyposażonej w nowoczesne stoły i aparaty kreślarskie. Tematyka prac przejściowych i dyplomowych uwzględniała najnowsze kierunki i rozwiązania z zakresu nowoczesnych napędów i układów sterujących, obrabiarek automatycznych, zespołowych i linii obrabiarkowych, obrabiarek kopiowych i sterowanych programowo.
W roku 1954/55 na skutek wejścia w życie jednolitego 5-letniego programu studiów, wprowadzone zostały ćwiczenia z laboratorium obrabiarek, które realizowane były w Laboratorium Obróbki Skrawaniem. Projektowane już wówczas własne laboratorium obrabiarek, zostało odłożone wraz z planami rozbudowy Wydziału Mechanicznego na dalszą przyszłość. W ostatniej wersji zaprojektowane ono zostało przy budynku Wydziału Mechanicznego przy ul. Konarskiego 18A. Niestety trudności finansowe spowodowały przerwanie realizacji już częściowo rozpoczętej inwestycji.
Na przestrzeni lat, zakres działalności dydaktycznej Katedry Obrabiarek stale poszerzał się obejmując np.: w roku 1951/52 Wydział Mechaniczny ówczesnej Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej w Katowicach i Wydział Górniczy Politechniki Śląskiej w Gliwicach, w roku 1957/58 Studium Zaoczne i Eksternistyczne Wydziału Mechanicznego Politechniki Śląskiej, od roku 1960/61 Studium Magisterskie Wieczorowe Wydziałów Mechanicznego i Górniczego, w roku 1961/62 ówczesny Ośrodek Zaoczno-Stacjonarny Politechniki Śląskiej w Opolu. Od roku 1964/65 zajęcia dydaktyczne przez pewien okres czasu obejmowały ponadto Ośrodek w Bielsku-Białej.
Początkowo program studiów był 4-letni typu magisterskiego.
W roku 1948 wprowadzono studia 2-stopniowe, a mianowicie 3-letni kurs inżynierski i 2-letni magisterski. Od roku 1954 na politechnikach prowadzony jest 5-letni program studiów magisterskich.
Od roku 2005 w Polsce zaczął obowiązywać system boloński w następstwie czego działalność dydaktyczna katedry objęła studia pierwszego (inżynierskie) i drugiego stopnia (magisterskie).
O ogromie zadań dydaktycznych - w okresie ponad 70-lecia - świadczyć może między innymi ilość prowadzonych w Katedrze prac przejściowych w liczbie ok. 1800 oraz 950 prac dyplomowych. Liczba tych prac stanowiła bardzo duże obciążenie dla pracowników Katedry przy stosunkowo szczupłej obsadzie, na ogół nie przekraczającej czterech do sześciu pracowników naukowych. Pracę utrudniały ciągłe zmiany młodszych pomocniczych pracowników naukowych, pozostających w Katedrze tylko przez krótki okres czasu i odchodzących do przemysłu.

    Głównym kierunkiem działalności Katedry Obrabiarek a następnie Zespołu Obrabiarek i Zakładu Obrabiarek w zakresie naukowym jest konstrukcja obrabiarek do skrawania metali, zarówno jako całych jednostek obróbczych, jak i zespołów, służących do automatycznej realizacji złożonych procesów obróbczych. Ponieważ obrabiarka stanowi złożony megaukład konstrukcyjno-eksploatacyjny, w którym muszą współdziałać różne typy urządzeń, zakres tematyczny zagadnień naukowych potrzebny do prawidłowej konstrukcji i projektowania obrabiarek jest bardzo szeroki. Jest on tak szeroki, że włączenie go w całości do działalności naukowej jednego zespołu jest niemożliwe. Z tego powodu stworzono ramy głównych kryteriów doboru tematyki naukowej możliwe do realizacji, oparte na następujących zasadach:

  • tematyka powinna być zgodna z programem dydaktycznym prowadzonym przez Katedrę,
  • tematyka powinna przyczyniać się do rozwoju postępu technicznego w budowie obrabiarek,
  • powinna być zbieżna z tendencjami światowymi,
  • powinna być ściśle powiązana z potrzebami konkretnych krajowych zakładów przemysłowych, zwłaszcza regionu śląskiego,
  • powinna stanowić kanwę dla rozwijania publikacji, prac doktorskich i habilitacyjnych będących podstawą dla rozwoju kadry naukowej dla potrzeb Wydziału.

        Opierając się na takich przesłankach, dobór tematyki prac naukowo-badawczych - stosownie do możliwości wewnętrznych i zewnętrznych oraz zainteresowań indywidualnych - realizowanych w minionym okresie, można podzielić na następujące grupy:
    1. konstrukcja zespołów mechanicznych obrabiarek, ich elementów i urządzeń związanych z obrabiarkami,
    2. napęd i sterowanie hydrauliczne i pneumatyczne w zastosowaniu do obrabiarek, ale również i innych urządzeń,
    3. sterowanie, sterowanie adaptacyjne, numeryczne obrabiarek,
    4. wprowadzenie do procesów konstrukcji i badań, nowoczesnej techniki komputerowej.
    5. diagnostyka maszyn i urządzeń z wykorzystaniem najnowszych osiągnieć w dziedzinie metrologii.

        Do realizacji tak postawionych zadań w dużym stopniu przyczyniła się wieloletnia ścisła współpraca w takimi głównymi zakładami przemysłowymi i jednostkami jak:

  • Fabryka Obrabiarek "RAFAMET" w Kuźni Raciborskiej,
  • Fabryka Obrabiarek "DEFUM" w Dąbrowie Górniczej,
  • Fabryka Obrabiarek "PORĘBA" w Porębie,
  • Fabryka Urządzeń Mechanicznych "BUMAR-ŁABĘDY" w Gliwicach,
  • Fabryka Wtryskarek "PONAR-ŻYWIEC" w Żywcu,
  • Fabryka Elementów Obrabiarkowych "PONAR-WADOWICE" w Wadowicach,
  • Centralne Biuro Konstrukcji Obrabiarek "CBKO" w Pruszkowie,
  • Kolejowe Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego "KOLZAM" w Raciborzu,
  • Zakłady Konstrukcji Maszyn Górniczych "KOMAG" w Gliwicach.

        Współpraca z powyższymi zakładami dotyczyła rozwiązań konstrukcyjnych, badań dokładności statycznej i dynamicznej, ekspertyz, doradztwa i innych. Główna tematyka dotyczyła jednak konstrukcji i badania ciężkich tokarek karuzelowych, wiertarko-frezarek oraz obrabiarek do zestawów kołowych.

        Oprócz zakładów przemysłowych, zleceniodawcami części prac naukowo-badawczych byli:

  • IPPT PAN - w ramach problemu węzłowego PW 05.1.1.
  • OBK KOPROTECH - problem węzłowy PW 05.1.6.
  • Politechnika Wrocławska - CPBP 02.04.
  • BS i PRM PROMASZ w Warszawie,
  • Ministerstwo Edukacji Narodowej - Granty,
  • Komitet Badań Naukowych - Projekty Badawcze,
  • Komitet Badań Naukowych - Badania Statutowe.

© Politechnika Śląska

Ogólna klauzula informacyjna o przetwarzaniu danych osobowych przez Politechnikę Śląską

Całkowitą odpowiedzialność za poprawność, aktualność i zgodność z przepisami prawa materiałów publikowanych za pośrednictwem serwisu internetowego Politechniki Śląskiej ponoszą ich autorzy - jednostki organizacyjne, w których materiały informacyjne wytworzono. Prowadzenie: Centrum Informatyczne Politechniki Śląskiej (www@polsl.pl)

Zasady wykorzystywania „ciasteczek” (ang. cookies) w serwisach internetowych Politechniki Śląskiej

Deklaracja dostępności

„E-Politechnika Śląska - utworzenie platformy elektronicznych usług publicznych Politechniki Śląskiej”

Fundusze Europejskie
Fundusze Europejskie
Fundusze Europejskie
Fundusze Europejskie