Czynniki chemiczne
Czynnik chemiczny – każdy pierwiastek lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie, w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub jest albo nie jest wprowadzany do obrotu.
Czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie:
a) czynnik chemiczny, który spełnia kryteria klasyfikacji zawarte w którejkolwiek z klas zagrożeń fizycznych lub zagrożeń dla zdrowia człowieka określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającym i uchylającym dyrektywy 67/548/EWG
i 1999/45/WE oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, s. 1, z późn. zm.), bez względu na to, czy został zaklasyfikowany,
b) czynnik chemiczny, który nie spełnia kryteriów klasyfikacji, o których mowa w lit. a, który z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne lub oddziaływanie na człowieka oraz sposób, w jaki jest stosowany lub obecny w miejscu pracy, może stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników; przez pojęcie to należy rozumieć także każdy czynnik chemiczny oraz pył, dla którego ustalono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy;”
Mieszanina chemiczna – mieszanina lub roztwór składający się z dwóch lub większej liczby substancji.
Preparat niebezpieczny – preparat uznaje się za niebezpieczny i tym samym podlega on przepisom dyrektywy 1999/45/WE, gdy:
– zawiera on, co najmniej jedną z substancji niebezpiecznych w znaczeniu art. 2 (definicje substancji niebezpiecznych);
– uznaje się go za niebezpieczny, po dokonaniu oceny, z powodu jego właściwości fizyczno-chemicznych lub niebezpieczeństwa, jakie stwarza dla zdrowia lub środowiska. Metody oceny pod względem ww. trzech kryteriów znajdują się w załącznikach;
– nie uznaje się go za niebezpieczny w ścisłym znaczeniu dyrektywy, lecz może on mimo to stwarzać specyficzne zagrożenie. Preparaty te wyszczególniono w załączniku (ECHA TERM multilingual REACH & CLP terminology).
Zgodnie z Kodeksem Pracy i Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady REACH konieczne jest posiadanie kart charakterystyki stosowanych substancji niebezpiecznych i ich mieszanin. Bezpośredni przełożony jest zobowiązany do zapoznania pracownika z informacjami zawartymi w karcie charakterystyki substancji niebezpiecznej przed przystąpieniem do pracy z tą substancją, a prowadzący zajęcia dydaktyczne – poinformować studentów o rodzaju stosowanych substancji i zapoznać ich z dostępnymi kartami charakterystyki. Karty charakterystyki powinny być bieżąco aktualizowane i dostępne dla pracowników oraz studentów w formie papierowej lub online. W przypadku substancji rakotwórczych/ mutagennych dodatkowo dostępne są na stanowiskach badawczych skrócone karty charakterystyki, opracowane przez pracownika Inspektoratu BHP.
Kierownicy podstawowych, ogólnouczelnianych, międzywydziałowych i pozawydziałowych jednostek organizacyjnych, w których występują substancje chemiczne zobowiązani są do prowadzenia i aktualizowania:
a) wykazu magazynowanych w jednostce substancji chemicznych i mieszanin oraz odpadów niebezpiecznych w porozumieniu z Inspektoratem BHP,
b) potwierdzenia i aktualizowania wykazów przechowywanych i stosowanych w procesie dydaktycznym lub w prowadzonych badaniach naukowych substancji chemicznych i ich mieszanin wraz z nazwiskami osób odpowiedzialnych w danej jednostce za właściwe ich gospodarowanie.
W/w wykazy należy weryfikować i aktualizować co najmniej dwa razy w roku:
– do 30 czerwca,
– do 15 grudnia.
Raz w roku (najpóźniej do 30 listopada) przesyłać do Inspektoratu BHP informacje o substancjach chemicznych, ich mieszaninach oraz czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. ( z późn. zm.) w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. Na podstawie w/w informacji, należy na bieżąco aktualizować
i przesyłać do Inspektoratu BHP wykaz osób narażonych na substancje chemiczne lub ich mieszaniny o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
- Przechowywanie substancji chemicznych i ich mieszanin oraz odpadów chemicznych musi odbywać się z zachowaniem wszelkich środków ostrożności, wyłącznie
w pomieszczeniu do tego wyznaczonym i odpowiednio oznakowanym. - Pomieszczenie przeznaczone na miejsce magazynowania substancji, o których mowa w ust. 1, powinno być:
a) wydzielone od innych stanowisk, zamknięte i bez dostępu osób nieuprawnionych,
b) oznakowane zgodnie z wymaganiami specjalnymi tablicami ostrzegawczymi,
c) o utwardzonym podłożu,
d) o ścianach pomalowanych farbą nadającą się do utrzymania w czystości,
e) wyposażone w wentylację mechaniczną i grawitacyjną
3. Ilość przechowywanych, palnych substancji powinna być zgodna z przepisami ochrony przeciwpożarowej.
4. Zalecane jest przechowywanie substancji chemicznych w specjalistycznych szafach wentylowanych i podłączonych do wyciągów, odpowiednio oznakowanych.
5. Substancje, o których mowa w ust. 1, powinny być przechowywane we właściwych opakowaniach, oznakowanych oryginalnymi etykietkami lub etykietami sporządzonymi zgodnie z Ustawą z dnia 4 sierpnia 2020 roku o zmianie ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach Dz. U. z 2019 r. poz. 1225 oraz z 2020 r. poz. 284 i 322).
6. Osoba odpowiedzialna za przechowywanie substancji chemicznych musi mieć dostęp do ich kart charakterystyki w wersji drukowanej bądź elektronicznej.
- Studenci oraz inne osoby niebędące pracownikami Politechniki Śląskiej mogą przebywać w laboratorium chemicznym wyłącznie w obecności uprawnionego pracownika.
- W laboratorium chemicznym obowiązuje nakaz noszenia środków ochrony indywidualnej, w tym fartuchy, rękawiczki jednorazowe, gogle ochronne, a w razie kontaktu ze związkami chromu- maseczki ochronne.
- W laboratorium chemicznym obowiązuje nakaz noszenia butów na niskim obcasie oraz związanych włosów.
- W laboratorium chemiczny obowiązuje zakaz przechowywania żywności, stosowania kosmetyków, jedzenia, picia oraz palenia.
- Pracownicy oraz studenci z uszkodzonym naskórkiem, nie powinni wykonywać doświadczeń z użyciem substancji chemicznych.
- Wszystkie substancje chemiczne należy przechowywać w wyznaczonych miejscach, pojemnikach oraz przystosowanych do tego opakowaniach i naczyniach, które są odpowiednio oznakowane piktogramem informującym o zagrożeniu.
- Przed przystąpieniem do pracy w laboratorium należy pobrać czynniki chemiczne z wyznaczonych miejsc wyłącznie za pomocą przeznaczonych do tego narzędzi laboratoryjnych.
- Stanowisko pracy należy utrzymać w czystości.
- Należy przestrzegać podstawowych zasady higieny:
a) przed rozpoczęciem i po zakończeniu zajęć należy myć ręce,
b) należy oddzielnie przechowywać odzież prywatną i roboczą,
c) należy regularnie czyścić lub zmieniać odzież roboczą oraz środki ochrony indywidualnej.
10. W przypadku awarii sprzętu lub wypadku (np. rozbicie naczynia, rozlanie) należy natychmiast powiadomić o zaistniałym fakcie pracownika laboratorium.
Osoby uczestniczące w sytuacji awaryjnej z udziałem substancji chemicznych w tym substancji łatwopalnych, wybuchowych, toksycznych, rakotwórczych, mutagennych oraz promieniotwórczych zobowiązane są do:
1) niezwłocznie poinformować kierownika jednostki organizacyjnej i wszystkich pracowników mogących być narażonymi w wyniku awarii o tym zdarzeniu, a także o jego przyczynach
i proponowanych środkach mających na celu opanowanie sytuacji,
2) podjąć natychmiastowe działania mające na celu likwidację przyczyn i skutków zaistniałej awarii lub wypadku,
3) udzielić pierwszej pomocy przedlekarskiej osobom poszkodowanym, zalecić konsultację z lekarzem oraz jeśli jest to konieczne wezwać pogotowie ratunkowe,
4) sporządzić notatkę o zaistniałym zdarzeniu i pozostawić w aktach jednostki,
5) kierownik jednostki organizacyjnej, w której stosuje się substancje chemiczne, ma obowiązek powiadomienia rektora, a następnie Inspektorat BHP o awarii lub wypadku związanym
z substancjami chemicznymi.
Ustawy
- Ustawa z dnia 25 lutego 2011 roku o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (tekst jednolity: Dz. U. z 2019r. poz. 1225 z późn. zm.)
- Ustawa z dnia 19 czerwca 1997r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (tekst jednolity: Dz. U. z 2017r., 2119 z późn. Zm.)
Rozporządzenia
- Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowania ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy komisji 91/155/EWG, 96/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. UE L 396 z 30.12.2006; oraz rozporządzenie Komisji (UE) 2015/830 z dnia 28 maja 2015r. zmieniające rozporządzenie (WE) NR 1907/2006 (REACH) (Dz. Urz. UE L 132 z 29.05.2015)
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 689/2008 z dnia 17 czerwca 2008r. dotyczącego wywozu i przywozu niebezpiecznych chemikaliów (Dz. Urz. UE L 204 z 31.07.2008)
- Rozporządzenie (WE) nr 648/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie detergentów (Dz. Urz. UE L 104 z 8.04.2004)
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 450)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 1488)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2012 roku w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 208)
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. poz.138)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 1117 z późn. Zm.)
Zarządzenia JM Rektora Politechniki Śląskiej