O Katedrze
Katedra Odlewnictwa rozpoczęła swoją działalność w 1945 roku. Oficjalny akt prawny powołuje Katedrę z dniem 10.0l.1946 r. (Dz.U. Ministerstwa Oświaty nr 9/46, poz. 233). Na kierownika powołany zostaje mgr inż. Gabriel Kniaginin, dyrektor techniczny Huty Zabrze.
Początkowo pomieszczenia Katedry mieściły się w budynku przy ul. Marcina Strzody (budynek „szarej chemii”), a następnie w gmachu Wydziału Mechanicznego przy ul. Powstańców 13.
Staraniem Rektora – prof. dr inż. Władysława Kuczewskiego oraz profesorów: Gabriela Kniaginina, Witolda Biernawskiego i Fryderyka Stauba doprowadzono do przekazania Politechnice Śląskiej przez Południowe Zjednoczenie Przemysłu Metalowego starej odlewni przy ul. Towarowej. Kierownikiem utworzonego w Katedrze Zakładu Odlewnictwa – prowadzącego m. in. działalność produkcyjną – został mgr inż. Zbigniew Godlewski. Dzięki współpracy z Hutą Zabrze, Katedra została wyposażona w żeliwiak i kilka niezbędnych urządzeń, co pozwoliło na podjecie szerszej działalności badawczo – usługowej dla przemysłu. Załoga Zakładu liczyła ok. 100 osób. Dochody z działalności produkcyjnej zostały wykorzystane na zakup wyposażenia laboratoryjnego, aparatury badawczej oraz na rozbudowę i budowę nowych pomieszczeń dydaktycznych i produkcyjnych, z których korzystała Katedra.
W początkowym okresie kadra dydaktyczna była nieliczna (adiunkt mgr inż. R. Chudzikiewicz i st. asyst, mgr inż. H.Chimiak). W roku akademickim 1951/52 podejmują pracę w Katedrze pierwsi absolwenci specjalizacji odlewniczej: mgr inż. B. Iwasyk i mgr inż. M. Węgorowski. Na kierownika Zakładu Odlewnictwa powołano mgr inż. T. Ambroziaka. W tym samym czasie na stanowisko starszego wykładowcy zaangażowany zostaje wybitny specjalista w zakresie odlewniczych materiałów formierskich i staliwa mgr inż. E.Janicki – dyr.tech. Huty Małapanew w Ozimku. Okres 1951-1955 charakteryzuje się dalszym rozwojem bazy laboratoryjnej Katedry. Zmodernizowano głównie Zakład Odlewnictwa, wyposażając go w piece elektryczne do topienia metali. Urządzono i wyposażono również laboratorium chemiczne, głównie dla potrzeb atestowania wyrobów. Rozpoczęto wyposażanie laboratorium badań materiałów (mikroskopy, piece do obróbki cieplnej, maszyny do badań mechanicznych). W tym okresie podejmuje pracę mgr inż. S. Jarzębski – jako kierownik Zakładu Odlewnictwa i wykładowca.
Rozwój działalności dydaktycznej oraz wzrost ilościowy kadry naukowo-dydaktycznej pozwolił na zorganizowanie Katedry zgodnie z potrzebami kształcenia. Na podstawie Uchwały RM CMPA-117/53, poz. 1532 z dnia 1.10.1953 r. 3, zostają utworzone w Katedrze następujące zakłady:
– Zakład Topienia i Odlewania Metali – kier. prof. G. Kniaginin,
– Zakład Technologii Modelu i Formy – kier. z-ca prof. mgr inż. S. Jarzębski,
– Zakład Urządzeń i Mechanizacji Odlewnictwa – kier. z-ca prof.mgr inż. R. Chudzikiewicz,
– Zakład Materiałów Formierskich – kier. z-ca prof. mgr inż. E. Janicki.
W roku akademickim 1956/57 rozpoczął prace w Katedrze doc. mgr inż. W. Sakwa – kierownik Katedry Odlewnictwa Politechniki Częstochowskiej.
W 1957 r. prof. G. Kniaginin odchodzi do pracy w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W wyniku przeprowadzonego w 1957 r. konkursu, kierownictwo Katedry obejmuje doc. mgr inż. Wacław Sakwa a pracę podjęli wykładowcy: mgr inż. T. Wachelko i mgr inż.
J. Horoszko. W tym samym roku odchodzą z Katedry mgr inż. S. Jarzębski, mgr inż. R. Chudzikiewicz i mgr inż. M. Węgorowski. Równocześnie w wyniku zarządzenia Ministra Szkolnictwa Wyższego z dnia 12.11.1957 r. utworzono następujące zakłady:
– Zakład Topienia i Odlewania Metali – kier. doc. mgr inż. Wacław Sakwa,
– Zakład Technologii Formowania – kier. mgr inż. T. Wachelko, od 1964 r. – dr inż. J.Gawroński,
– Zakład Mechanizacji Odlewnictwa – kier. mgr inż. J.Horoszko, od 1963 r. – dr inż. St. Jura, od 1966 roku dr inż. Z. Piątkiewicz,
– Zakład Odlewnictwa – kier. inż. Z.Cieślak, od 1964 r. mgr inż. A. Halama.
Rozpoczęto rozbudowę i modernizację większości pomieszczeń Katedry. Wyposażono je w nową, często unikalną (jak na tamte czasy) aparaturę naukowo-badawczą oraz w urządzenia i aparaturę potrzebną do celów dydaktycznych. Laboratoria wyposażono w nowe piece indukcyjne i próżniowe do topienia metali, mikroskopy, maszyny i aparaturę pomiarową do badań mechanicznych metali, nowoczesne urządzenia do pomiarów temperatury, dylatometry i spektrometry.
Dla potrzeb przemysłu, badań naukowych i dydaktyki wybudowano laboratorium defektoskopii izotopowej oraz laboratorium transportu pneumatycznego (fot. 2). Dzięki energii i umiejętnościom kierowniczym prof. dr inż. W. Sakwy oraz pełnemu zaangażowaniu się pracowników, w okresie lat 1957 — 1969 siedmiu pracowników uzyskało stopnie doktora nauk technicznych, a dwóch tytuły doktora habilitowanego.
W wyniku utworzenia Wydziału Metalurgicznego w Katowicach odeszło z Katedry 3 pracowników naukowo-dydaktycznego (doc. dr hab. inż. Adam Gierek, st. wykł. dr inż. Czesław Mazanek, dr inż. Jerzy Szymański) oraz dwóch absolwentów specjalności odlewniczej, którzy utworzyli zasadniczy trzon kadry naukowej tego Wydziału.
Rok 1969 to okres reorganizacji Politechniki Śląskiej. W wyniku tych zmian powołano kierownictwo Katedry Odlewnictwa w składzie:
– dyrektor – prof. dr inż. Wacław Sakwa
– z-ca dyrektora ds. nauki – doc. dr hab. inż. Stanisław Jura
– z-ca dyrektora ds. nauczania – doc. dr inż. Janina Marcinkowska, od 1975 r. doc. dr inż. Józef Gawroński.
Równocześnie utworzono następujące zespoły naukowo – dydaktyczne:
– Zespół Technologii Topienia i Odlewania Metali – kier. prof. dr inż. W. Sakwa,
– Zespół Technologii Modelu i Formy – kier. doc. dr inż. J. Gawroński,
– Zespół Fizyki Ciekłych Metali – kier. doc. hab. inż. Stanisław Jura,
– Zespół Metaloznawstwa Odlewniczego – kier. doc. dr inż. M. Łabęcki,
– Zespół Defektoskopii i Chemii – kier.- doc. dr inż. J. Marcinkowska,
– Zespół Mechanizacji i Transportu Pneumatycznego – kier. doc. dr inż. Z. Piątkiewicz,
– Zespół Produkcji Doświadczalnej – kier. mgr inż. A. Halama, od 1980 r., mgr inż. Z. Breguła.
Wkrótce, bo w 1971 r. przeprowadzono w Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej ponowną reorganizacje, powołującą w miejsce katedr – instytuty. W Katedrze Odlewnictwa zmieniono tylko nazwę na Instytut Odlewnictwa, a kierownictwo oraz organizacja wewnętrzna pozostały bez zmian.
W latach 1970-1980 laboratoria Instytutu wyposażono w wiele nowoczesnych urządzeń takich jak: mikroskop scaningowy, mikrosondę rentgenowską, mikroskop z komputerowa, analiza obrazu, mikroskopy optyczne i termowagi. Utworzono jedyną w kraju i unikalną w świecie instalację badawczą systemów transportu pneumatycznego (fot. 3). Zespół Produkcji Doświadczalnej wyposażono w nowe piece indukcyjne i łukowe do topienia stopów żelaza i metali nieżelaznych. Dla laboratorium chemicznego zakupiono spektrometr automatyczny. W tym czasie utworzono pierwsze na Wydziale Mechanicznym Technologicznym laboratorium maszyn matematycznych wyposażając go m. in. w cztery systemy komputerowe, w tym Wang 2200.
W latach 1970-1976 ukształtował się, w znacznej części aktualny do dnia dzisiejszego w Katedrze, następujący profil działalności naukowej Instytutu Odlewnictwa, który obejmował krystalizację i modyfikację stopów odlewniczych, w tym metoda ATD, tworzywa odlewnicze odporne na ścieranie, wykorzystanie zewnętrznych czynników fizycznych (drgań, pola magnetycznego) w procesach krystalizacji oraz systemy transportu pneumatycznego i jego zastosowania w procesach technologicznych. Na początku lat 90. w zakresie tematyki badawczej pojawiły się dyspersyjne kompozyty odlewane.
Stan kadry naukowo-dydaktycznej i badawczej w dniu 1.01.1974 r. był następujący:
prof. zw. dr inż. Wacław Sakwa Dyrektor
prof. dr hab. inż. Stanisław Jura Z-ca dyrektora ds. nauki
Doc. dr inż. Janina Marcinkowska Z-ca dyrektora ds. nauczania
Doc. dr inż. Józef Gawroński
Doc. dr inż. Mariusz Łabęcki
Doc. dr inż. Zbigniew Piątkiewicz
St. asystent mgr inż. Włodzimierz Cholewa
St. asystent mgr inż. Andrzej Kowalik
St. asystent mgr inż. Bernard Krajczy
St. asystent mgr inż. Henryk Olejniczak
St. asystent mgr inż. Jerzy Sokołowski
St. asystent mgr inż. Henryk Szlumczyk
Asystent mgr inż. Grzegorz Tumułka
Staż. mgr inż. Wojciech Foryst
Staż. mgr inż. Andrzej Pilarz
St. asystent mgr Włodzimierz Stefaniak
Asystent mgr inż. Eugeniusz Kowalski
Asystent mgr inż. Bogdan Kusznir
Naucz. Zaw. Tech. Teresa Dzbańska
Pracownicy techniczni
Witold Borek Gabriela Orłowska
Jan Broda Janina Petrycka
Zbigniew Dąbrowicki Maria Rutkowska
Erwin Gałązka Edward Siedlecki
Reinhard Janik Magdalena Skoczylas
Jerzy Łoboda Zbigniew Szychliński
Wojciech Migurski Czesław Szymbor
Stanisław Nowak Andrzej Tomala
Jerzy Włodarski
Pracownicy techniczni Zakładu Doświadczalnego
Mgr inż. Adam Halama Z-ca dyrektora ds. produkcji
Mgr inż. Józef Czepiel Gł. Metalurg
Mgr inż. Zdzisław Miezin Gł. Technolog
Mgr inż. Andrzej Chałupka Kier. Lab. Badań Nieniszczących
Technik Czesław Rauk St. Mistrz
Eugeniusz Ilewicz Kier. Kontroli Technicznej
Maciej Kaczmarzyk Kier. Warsztatów
Piotr Wróbel Laborant
Doktoranci
Mgr inż. Jan Głowacki Mgr inż. Jerzy Kilarski
Mgr inż. Zbigniew Kalandyk Mgr inż. Jan Synowiec
Administracja Instytutu
Lidia Gargula Kier. Sekretariatu
Bernard Figler Krystyna Lachowicz
Helena Handzlik Zofia Sadowska
W 1973 r. Ministerstwo powierzyło prof. dr. inż. W. Sakwie koordynację badań “Tworzywa odlewnicze odporne na ścieranie” realizowanych w ramach problemu węzłowego.
W wyniku utworzenia w 1975 r. Międzyresortowych Problemów Badań Podstawowych, Ministerstwo Nauki. Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz PAN powierzyło prof. Wacławowi Sakwie koordynację I stopnia problemu MR-I-2O pt.: “Podstawy krystalizacji i modyfikacji stopów odlewniczych”. Realizując tę koordynację, profesor skupił z całej Polski specjalistów zajmujących się tymi badaniami. Koordynacja ta trwała dwie pięcioletnie kadencje, tj. do 1985 roku. W 1986 roku ponownie powierzono prof. W. Sakwie koordynację Centralnego Problemu Badań Podstawowych 02.09, która trwała do 1990 roku.
W roku akademickim 1980/81 wprowadzono kolejne zmiany organizacyjne, tworząc następujące zespoły naukowo-dydaktyczne:
– Zespół Krzepnięcia i Krystalizacji, kier. prof. dr inż. J. Gawroński,
– Zespół Teorii Zużycia i Technologii Materiałów Odpornych na Ścieranie, kier. prof. dr hab. inż. St. Jura,
– Zespół Maszyn i Urządzeń Odlewniczych oraz Transportu Pneumatycznego, kier. prof. dr inż. Z. Piątkiewicz,
– Zakład Produkcji Doświadczalnej, kier. mgr inż. Z. Breguła.
W wyniku szerokiego zastosowania w energetyce tworzyw odlewniczych odpornych na ścieranie, powierzono w 1981 r. Instytutowi w ramach problemu PR-8 koordynację prac badawczych mających na celu wzrost trwałości i niezawodności urządzeń w energetyce i w górnictwie węgla brunatnego.
Skład osobowy Instytutu Odlewnictwa wg stanu 1.01.1984 r.
Pracownicy naukowo-dydaktyczni
Prof. zw. dr inż. Wacław Sakwa Dyrektor
Prof. dr hab. inż. Stanisław Jura Z-ca dyrektora ds. nauki
Prof. dr inż. Józef Gawroński Z-ca dyrektora ds. nauczania
Prof. dr inż. Zbigniew Pietkiewicz
Doc. dr inż. Janina Marcinkowska
Doc. dr inż. Mariusz Łabęcki
dr hab. inż. Józef Suchy
dr inż. Jerzy Kilarski
dr inż. Bernard Krajczy
Dr inż. Henryk Olejniczak
Dr inż. Jadwiga Sakwa
Dr inż. Henryk Szlumczyk
St. asystent mgr inż. Mirosław Cholewa
St. asystent mgr inż. Ewa Majchrzak
St. asystent mgr inż. Jan Szajnar
Pracownicy techniczni i laboranci
Dr inż. Marian Przybył
Inż. Piotr Wróbel
Mgr inż. Damian Homa Jan Broda
Mgr inż. Eugeniusz Kowalski Bernard Czok
Mgr Michał Nosiła Reinhard Janik
Mgr inż. Krzysztof Sadowski Anna Kuc
Mgr Czesława Woźniewska Andrzej Michalski
Inż. Fred Misera Stanisław Nowak
Inż. Magdalena Skoczylas Czesław Szymbor
Pracownicy Pracowni Krzepnięcia i Krystalizacji PAN
Mgr inż. Małgorzata Kowalewska
Mgr inż. Ewa Bałazy
Mgr inż. Włodzimierz Stefaniak
Pracownicy Zakładu Doświadczalnego
Mgr inż. Zygmunt Breguła Z-ca dyr. ds. produkcji
Mgr inż. Józef Czepiel Gł. Technolog
Mgr inż. Zdzisław Miezin Gł. Technolog
Mgr inż. Andrzej Chałupka Kier. Lab. Defektoskopii
Henryk Borodiuk Kier. Kontroli Technicznej
Helena Handzlik Kier. administracyjny
Barbara Paprotny Krystyna Stawarko
Barbara Żak
W Zakładzie zatrudniano również 22 pracowników fizycznych.
Stan kadry Instytutu Odlewnictwa na dzień 1.01.1988
Pracownicy naukowo-dydaktyczni
Prof. zw. dr inż. Wacław Sakwa Dyrektor
Prof. dr hab. inż. Stanisław Jura Z-ca dyrektora ds. nauki
Prof. dr inż. Józef Gawroński Z-ca dyrektora ds. nauczania
Prof. dr inż. Zbigniew Pietkiewicz
Doc. dr inż. Janina Marcinkowska
Doc. dr inż. Mariusz Łabęcki
Dr inż. Jerzy Kilarski
Dr inż. Bernard Krajczy
Dr inż. Ewa Majchrzak
Dr inż. Henryk Olejniczak
Dr inż. Jadwiga Sakwa
Dr inż. Henryk Szlumczyk
Dr inż. Jan Szajnar
St. asystent dr inż. Adam Kapusta
St. asystent mgr inż. Mirosław Cholewa
Asystent mgr inż. Krzysztof Janerka
Asystent mgr inż. Jerzy Mendakiewicz
Stażysta mgr inż. Arkadiusz Guzierowicz
Stażysta mgr inż. Angel Reyes Cabre (Havana, Kuba)
Pracownicy techniczni
Dr inż. Marian Przybył mgr inż. Andrzej Studnicki
Mgr inż. Damian Homa inż. Piotr Wróbel
Mgr inż. Eugeniusz Kowalski Jan Broda
Mgr Michał Nosiła Bernard Czok
Mgr inż. Krzysztof Sadowski Reinhard Janik
Mgr Czesława Woźniewska Andrzej Michalski
Inż. Fred Misera Stanisław Nowak
Inż. Magdalena Skoczylas Czesław Szymbor
mgr inż. Marek Gawlas
inż. Andrzej Dyndat
Pracownicy Zakładu Doświadczalnego
Mgr inż. Zygmunt Breguła Z-ca dyr. ds. produkcji
Mgr inż. Józef Czepiel Gł. Technolog
Mgr inż. Zdzisław Miezin Gł. Technolog
Mgr inż. Andrzej Chałupka Kier. Lab. Defektoskopii
Henryk Borodiuk Kier. Kontroli Technicznej
Helena Handzlik Kier. administracyjny
Barbara Paprotny Krystyna Stawarko
Barbara Żak Edward Hiero
W Zakładzie zatrudniano również 20 pracowników fizycznych.
Stan kadry w 1991 roku
Prof. dr hab. inż. Stanisław JURA dyrektor
Prof. dr inż. Zbigniew PIĄTKIEWICZ zastępca dyr. ds. nauki
Prof. dr inż. Józef GAWRONSKI zastępca dyr. ds. nauczania
Prof. zw. dr inż. Wacław SAKWA członek rzeczywisty PAN
Doc. dr hab. inż. Jerzy CYBO
Doc. dr inż. Janina MARCINKOWSKA
Doc. dr inż. Mariusz ŁABĘCKI
Dr hab. inż. Ewa MAJCHRZAK
Dr inż. Jerzy Kilarski
Dr inż. Bernard Krajczy
Dr inż. Marian Przybył
Dr inż. Henryk Szlumczyk
Dr inż. Jan Szajnar
St. asystent mgr inż. Mirosław Cholewa
St. asystent mgr inż. Krzysztof Janerka
St. asystent mgr inż. Jerzy Mendakiewicz
Asystent mgr inż. Andrzej Studnicki
Asystent mgr inż. Jacek Suchoń
Asystent mgr inż. Artur Mazur
Mgr inż. Krzysztof Sadowski
Inż. Magdalena Skoczylas
Inż. Piotr Wróbel Bernard Czok
Helena Handzlik Anna Kuc
Helena Lupierz Andrzej Michalski
Barbara Żak
Inż. Andrzej DYNDAT kierownik Zakładu Produkcji Doświadczalnej
Mgr inż. Sławomir Tenerowicz gł. technolog
Mgr inż. Andrzej Chałupka
Mgr inż. Eugeniusz Kowalski
W latach 1997 – 2003 funkcję kierownika Katedry pełnił prof. dr inż. Józef Gawroński, wieloletni dziekan Wydziału Mechanicznego Technologicznego (1982-1990)
i prodziekan (1974-1978).
Znaczące osiągnięcia w historii Katedry Odlewnictwa
CMS (3 patenty),
powierzchniowe (kompozytowe) warstwy stopowe na odlewach żeliwnych i staliwnych (2 patenty),
metoda ATD i jej odmiany ATDG (2 patenty),
rozwinięcie teorii Bittera w zakresie zużycia erozyjnego,
odlewanie w polu elektromagnetycznym (3 patenty),
patenty z zakresu tworzyw odpornych na zużycie ścierne (23 patentów),
technologia wykonywania odlewów bimetalowych,
transport pneumatyczny i regeneracja pneumatyczna mas formierskich w systemie POLKO (32 patentów),
modelowanie numeryczne procesów odlewniczych, w tym odlewania ciągłego,
odlewy kompozytowe (6 patentów).
ROZWÓJ KADRY NAUKOWEJ
Stopnie naukowe doktora nauk technicznych: Stanisław Jura (1962), Bogdan Iwasyk (1965), Józef Gawroński (1964), Zbigniew Piątkiewicz (1964), Mariusz Łabęcki (1965), Andrzej Bylica (1967), Zbigniew Kalandyk (1973), Jerzy Sokołowski (1974), Jerzy Kilarski (1975), Henryk Olejniczak (1975), Bernard Krajczy (1975), Grzegorz Tumułka (1978), Józef Suchy (1978), Jerzy Cybo (1979), Bogdan Kusznir (1979), Andrzej Pilarz (1979), Henryk Szlumczyk (1980), Jadwiga Sakwa (1981), Barbara Pluta (1981), Jan Szajnar (1986), Ewa Majchrzak (1987), Mirosław Cholewa (1992), Krzysztof Janerka (1995), Jerzy Mendakiewicz (1995), Andrzej Studnicki (1999), Jacek Suchoń (2001), Dariusz Bartocha (2002), Jan Jezierski (2002), Marcin Stawarz (2004), Piotr Wróbel (2004), Czesław Baron (2007), Tomasz Wróbel (2007), Anna Dulęba (2011), Agnieszka Walasek (2011), Malwina Dojka (2020), Rafał Dojka (2020).
Stopnie naukowe doktora habilitowanego: Adam Gierek (1968), Stanisław Jura (1968), Andrzej Bylica (1975), Józef Suchy (1983), Jerzy Cybo (1989), Ewa Majchrzak (1991), Jan Szajnar (2002), Mirosław Cholewa (2005), Krzysztof Janerka (2013), Andrzej Studnicki (2013), Jan Jezierski (2014),Tomasz Wróbel (2017), Dariusz Bartocha (2018), Marcin Stawarz (2019).
Stanowiska docentów uzyskali kolejno: Adam Gierek (1968), Stanisław Jura (1968), Józef Gawroński (1970), Janina Marcinkowska (1970), Zbigniew Piątkiewicz (1970), Mariusz Łabęcki (1972).
Tytuł profesora: Wacław Sakwa (1963), Stanisław Jura (1974), Zbigniew Piątkiewicz (1977), Józef Gawroński (1980), Jan Szajnar (2009), Mirosław Cholewa (2014).
Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1969 roku prof. dr inż. W. Sakwa.
W 1971 r prof. dr inż. W. Sakwa został powołany w poczet członków Polskiej Akademii Nauki i do końca swego życia pełnił funkcje Sekretarza Naukowego Oddziału PAN w Katowicach, będąc od 1984 roku członkiem rzeczywistym PAN.
