Biblioteka Politechniki Śląskiej

27 czerwca 1945 roku pierwszym Dyrektorem Biblioteki Politechniki Śląskiej został
inż. Tytus Laskiewicz, były długoletni dyrektor Biblioteki Politechniki Lwowskiej. Funkcję tę pełnił do 28 lutego 1956 roku, po czym przeszedł na emeryturę. Pierwsza, uroczysta inauguracja nowego roku akademickiego Politechniki Śląskiej w Gliwicach miała miejsce 1 października 1945 roku. W okresie października–grudnia 1945 roku uzyskano pierwsze pomieszczenie dla Biblioteki na drugim piętrze budynku przy ulicy Marcina Strzody 21 i zorganizowano tam podstawowe agendy biblioteczne: magazyn, wypożyczalnię i czytelnię. Personel liczył pod koniec 1945 roku cztery osoby: kierownik, bibliotekarka, introligator i woźny. Rozpoczęto gromadzenie księgozbioru pochodzącego z darów oraz z poniemieckich zbiorów zabezpieczonych na terenie Śląska, a także zakupionych w Krakowie. Biblioteka liczyła 3000 opracowanych dzieł. W 1946 roku rozpoczęto organizowanie sieci bibliotecznej uczelni poprzez tworzenie bibliotek katedralnych. Stopniowo Biblioteka rozrastała się i w 1950 roku uzyskała czterooddziałową strukturę organizacyjną: powstały działy Gromadzenia, Opracowania, Udostępniania Zbiorów i Dział Informacyjno-Bibliograficzny. W 1952 roku Biblioteka otrzymała nową, większą siedzibę w części nowo wybudowanego gmachu Wydziału Górniczego. Zarządzeniem Ministra Szkolnictwa Wyższego zamieniono poprzedni schemat organizacyjny na dwuoddziałową strukturę Biblioteki Głównej, tj. oddziały: Gromadzenia i Opracowania Zbiorów oraz Udostępniania Zbiorów. Na tymże wydziale,
w roku 1955, otwarto nową wypożyczalnię.

Rok później kierownictwo Biblioteki objął mgr Józef Czerni. Funkcję tę pełnił do
31 sierpnia 1961 roku. Personel Biblioteki liczył 19 pracowników. W okresie 1957–1960 nastąpił rozwój działalności Biblioteki. Ilość opracowanego księgozbioru wzrosła do ponad 147 000 opracowanych woluminów w 1960 roku. Liczba zarejestrowanych czytelników wyniosła 5834 osoby. Personel Biblioteki liczył 37 pracowników. Rozpoczęto wykłady przysposobienia bibliotecznego dla studentów I roku. W 1957 roku zorganizowano sesję naukową poświęconą zagadnieniom bibliotekarstwa
w porozumieniu z sekcją Bibliotek Narodowych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Zainicjowano tworzenie bibliografii publikacji pracowników Politechniki Śląskiej. Biblioteka uzyskała nową czterooddziałową strukturę organizacyjną: Oddział Gromadzenia, Oddział Opracowania i Przechowywania Zbiorów, Oddział Udostępniania Zbiorów i Oddział Informacji Bibliograficznej.

W roku 1961 stanowisko Dyrektora Biblioteki Głównej Politechniki Śląskiej objął
dr Jerzy Zarzycki, który pełnił tę funkcję do 31 marca 1976 roku, po czym przeszedł na emeryturę. Nową, siedmiooddziałową strukturę organizacyjną Biblioteka Główna uzyskała w 1964 roku. Powstały oddziały: Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów, Opracowania Zbiorów, Udostępniania Zbiorów, Magazynów i Konserwacji Zbiorów, Informacji Naukowej, Samodzielna Sekcja Bibliotek Zakładowych, Pracownia Fototechniczna. Strukturę tę poszerzono i w 1966 roku otwarto Pracownię oraz Czytelnię Norm i Patentów. Natomiast w roku 1968 utworzono trzy filie Biblioteki Głównej:
w Katowicach, Dąbrowie Górniczej i w Rybniku, w związku ze zorganizowaniem w tychże miastach filii Politechniki Śląskiej. W 1972 roku rozpoczęto prowadzenie wykładów
z informacji naukowej dla studentów IV roku wszystkich wydziałów Politechniki Śląskiej.

1 kwietnia 1976 roku funkcję Dyrektora Biblioteki Głównej objęła mgr Halina Bałuka, kustosz dyplomowany. Sprawowała ją do 31 sierpnia 2003 roku. Biblioteka rozrastała się dynamicznie. W 1982 roku zakupiono sześciokondygnacyjny budynek typu „Lipsk”
z przeznaczeniem dla Biblioteki Głównej. W okresie 1983–1994 podjęto prace projektowe i adaptacyjne nowego budynku z udziałem kierownictwa Biblioteki. W 1987 roku zapoczątkowano pierwsze prace nad utworzeniem komputerowego katalogu książek,
a rok później rozpoczęto prace nad budową komputerowej bazy danych o nazwie „Dorobek”, zawierającej informacje o pracach naukowych, począwszy od 1988 roku.
W 1989 roku wprowadzono po raz pierwszy do działalności informacyjnej Biblioteki Głównej nowoczesne nośniki informacji, tj. zagraniczne bibliograficzne bazy danych naukowo-technicznych na dyskach komputerowych CD ROM, dostępne lokalnie
w Oddziale Informacji Naukowej. Pierwsze trzy bazy to: INSPEC, ICONDA i COMPENDEX Plus. Rok 1994 był rokiem przeprowadzki Biblioteki Głównej do nowego budynku
i uruchomienia dla potrzeb czytelników komputerowego systemu bibliotecznego „Lech BMS”, umożliwiającego przeszukiwanie, zamawianie i wypożyczanie książek oraz rejestrującego wszystkich czytelników. Baza katalogowa początkowo liczyła 8000 opisów bibliograficznych książek.

8 października 1994 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowej siedziby Biblioteki Głównej przy ulicy Kaszubskiej 23. Kolejny, bardziej nowoczesny i zintegrowany komputerowy system biblioteczny o nazwie „Prolib” zainstalowano i wdrożono w 1996 roku. Funkcjonuje on w Bibliotece do dnia dzisiejszego. Na przestrzeni lat 1997–2002 rozwijano działalność informacyjną w uczelni poprzez coroczne zwiększanie ilości prenumerowanych przez Bibliotekę bibliograficznych baz danych: krajowych i zagranicznych w dostępie lokalnym oraz sieciowym poprzez internet. W roku 1996 dysponowaliśmy dziesięcioma bazami,
a w roku 2002 liczba ta zwiększyła się do 44. Pracownikom i studentom Politechniki Śląskiej zorganizowano dostęp sieciowy poprzez internet do pełnotekstowych baz zagranicznych czasopism elektronicznych. Pierwsze bazy to: SCIENCE DIRECT (Elsevier), ACADEMIC PRESS, SPRINGER VERLAG, później EBSCO. W kolejnych latach rozszerzano modernizację informatyczną biblioteki. W 2001 roku zakupiono moduł o nazwie „Katalog Opac” stanowiący uzupełnienie systemu PROLIB o graficzny interfejs www, w celu lepszego dostępu poprzez internet do komputerowego katalogu księgozbioru Biblioteki Głównej. Rozpoczęto prace nad tworzeniem komputerowego katalogu czasopism. Z kolei
w 2002 roku zakupiono oprogramowanie do bazy „Dorobek” oraz odpowiedni serwer,
co umożliwiło rozpowszechnienie w internecie informacji o pracach naukowych wykonywanych w Politechnice Śląskiej oraz wyszukiwanie poprzez internet potrzebnych informacji z tejże bazy. W Czytelni I i II zainstalowano system elektronicznej ochrony księgozbioru w postaci bramek elektromagnetycznych, a zbiory zabezpieczono specjalnymi paskami. W końcu roku 2002 w systemie biblioteczno-informacyjnym Politechniki Śląskiej znalazły się: Biblioteka Główna z dwiema filiami, w Katowicach
oraz w Rybniku, a także 64 biblioteki zakładowe działające w instytutach i katedrach.
W 2002 r. Biblioteka posiadała 807 000 woluminów i jednostek inwentarzowych księgozbioru, w tym 570 000 w Bibliotece Głównej. Zarejestrowanych było ponad 28000 czytelników.

1 września 2003 roku dyrektorem Biblioteki Głównej został dr inż. Krzysztof Zioło, który pełnił tę funkcję do 30 czerwca 2016 roku. Nową formą działalności Biblioteki stała się kultura. W 2005 roku otwarto salę wystawową, a Biblioteka Główna stała się miejscem wydarzeń kulturalnych i artystycznych, biblioteczna Galeria „Zakamarek” miejscem organizacji wieczorów autorskich i wernisaży wystaw. Tradycją stały się akcje charytatywne organizowane przez Bibliotekę na rzecz gliwickiego Domu Dziecka oraz coroczne obchody Dnia Bibliotekarza, obejmujące wykłady edukacyjne, pokazy rzemiosła, występy zespołów z Młodzieżowego Domu Kultury. W tym samym roku uruchomiono na własnym serwerze stronę www Biblioteki, za pośrednictwem której udostępniono sieciowo dla pracowników i studentów 12 pełnotekstowych baz, zawierających ponad 25 tys. tytułów zagranicznych czasopism naukowych i 1,5 tys. tytułów książek oraz dostęp do bibliograficznych baz danych, takich jak: SCI indeksujący 6650 tytułów czasopism ze 150 dyscyplin naukowych i SCOPUS indeksujący 16 500 tytułów czasopism (zawierający również ponad 23 mln patentów). Obie bazy oferują pełne analizy cytowań, a dostęp do nich był możliwy również poza budynkiem Biblioteki dzięki usłudze VPN. Również w 2005 roku utworzono Gabinet Historyczny, w którym zgromadzono publikacje sprzed 1945 roku. Najstarsze pozycje to Jeodezya wyższa
i Miernictwo i równoważenie Antoniego Szahina wydane w Wilnie w 1829 r. Natomiast
w 2006 roku rozpoczęto modernizację zbiorów magazynowych wprowadzając składowanie zwarte dzięki wyposażeniu ich w regały przesuwne z napędem ręcznym
i elektrycznym. W tym momencie Biblioteka dysponowała łącznie ponad 16 km półek,
na których ustawiono ok. 590 tys. woluminów zbiorów.

Następną modernizację rozpoczęto w 2007 roku. Zajęto się siecią komputerową. LAN Biblioteki jest obecnie wirtualną infrastrukturą zrealizowaną na strukturze fizycznej
w postaci klastra złożonego z dwóch fizycznych serwerów, macierzy dyskowej i sieci SAN. Odpowiednie oprogramowanie zapewnia wymierne oszczędności w kosztach eksploatacji, skraca czas reakcji, ułatwia serwisowanie, zwiększa elastyczność
i skalowalność infrastruktury. Niezwykle ważna jest tu możliwość nieprzerwanej pracy systemu dzięki migracji w sytuacjach awaryjnych pracujących wirtualnych serwerów
z jednego serwera fizycznego na drugi przy zerowym czasie przestoju i ciągłej dostępności usług oraz pełnej spójności transakcji. Zastąpiono też indywidualne komputery PC terminalami roboczymi. W maju 2007 roku Biblioteka Główna była organizatorem konferencji naukowej pt. Między IQ a empatią. Dobry bibliotekarz to jaki..., która wzbudziła żywe zainteresowanie środowiska bibliotekarskiego. Materiały konferencyjne zostały opublikowane w pierwszym numerze własnego pisma – „Biuletynu Biblioteki Głównej”. Także w 2007 roku we współpracy z Wydziałem Inżynierii Materiałowej i Metalurgii przeprowadzono gruntowny remont i modernizację pomieszczeń Filii w Katowicach, wyposażając ją w nowoczesny zestaw mebli, sprzęt komputerowy i kserograficzny. W 2008 roku uruchomiono komputerową pracownię dydaktyczną przeznaczoną na szkolenia dla studentów starszych lat studiów, młodych pracowników nauki i doktorantów oraz innych użytkowników. Prowadzono szkolenia
z zakresu wyszukiwania informacji naukowej oraz wykorzystania zasobów elektronicznych Biblioteki. Rozpoczęto realizację projektu Biblioteka Cyfrowa Politechniki Śląskiej. Cyfrowa kolekcja piśmiennictwa tworzona jest w oparciu o zbiory przechowywane w Bibliotece Głównej oraz w Wydawnictwie Politechniki Śląskiej. Zasób Biblioteki podzielony został na zbiory o określonym charakterze, tzw. kolekcje: czasopisma naukowe, historia nauki i techniki, materiały dydaktyczne, materiały konferencyjne, monografie i podręczniki, Politechnika Śląska, rozprawy doktorskie, varia. W 2008 roku podpisano porozumienie o współpracy w zakresie katalogowania
w Narodowym Uniwersalnym Katalogu Centralnym NUKAT – uzyskaliśmy prawo do bezpłatnego, nielimitowanego pobierania danych z bazy NUKAT, zobowiązując się jednocześnie do uczestniczenia we współkatalogowaniu i wchodząc do czołówki bibliotek katalogujących czasopisma, a później także rekordów analitycznych.

W ramach likwidacji barier w 2009 roku wyposażono Czytelnię II w stanowiska komputerowe ułatwiające dostęp do informacji i literatury fachowej osobom niepełnosprawnym wzrokowo. Przygotowano dwa multimedialne stanowiska wyposażone w oprogramowanie powiększające (Supernova), syntezatory mowy dla języka polskiego i angielskiego, oprogramowanie do rozpoznawania tekstu, program odczytu ekranu (Jaws) współpracujący z syntezatorami mowy, monitor brajlowski (Focus), urządzenie do tworzenia grafiki wypukłej (rysunków, wykresów, diagramów), drukarkę brajlowską i wydajne skanery. Od roku 2009 Biblioteka aktywnie włączyła się
w organizację Nocy Naukowców. Także w 2009 roku uruchomiono Platformę Zdalnej Edukacji Biblioteki Głównej, na której prowadzone są szkolenia w zakresie przysposobienia bibliotecznego dla nowych użytkowników oraz efektywnego wykorzystania zasobów elektronicznych Biblioteki. W tym samym roku przeprowadzono remont pomieszczeń Filii w Rybniku. Biblioteka uzyskała dwa dodatkowe pomieszczenia z przeznaczeniem na magazyny oraz czytelnię. Natomiast do katalogu komputerowego OPAC wprowadzono zbiory Filii w Katowicach. W 2010 roku zakupiono i zainstalowano telewizyjny system nadzoru i rejestracji w czytelniach oraz na korytarzach budynku Biblioteki. Do katalogu komputerowego OPAC wprowadzono zbiory Filii w Rybniku.
W 2011 roku w uznaniu zasług dla polskiego bibliotekarstwa, Biblioteka Główna Politechniki Śląskiej została odznaczona przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich medalem Bibliotheca Magna Perennisque, czyli Biblioteka Wielka i Wieczna, najwyższym odznaczeniem, jakie może otrzymać biblioteka. Wręczenie medalu odbyło się 21 marca 2012 roku w siedzibie Biblioteki.

W latach 2011–2013 Biblioteka realizowała projekt unijny Dotacje na innowacje pod nazwą Rozwój sprzętowo-programowy platformy i lokalnej sieci dla wirtualnej infrastruktury Biblioteki Głównej Politechniki Śląskiej w celu pozyskania, tworzenia
i udostępniania zasobów naukowych, w ramach którego m.in. rozwinięto Bibliotekę Cyfrową oraz Repozytorium, a także stworzono pracownię digitalizacji wyposażoną
w profesjonalny sprzęt.

W dniach 24–25 października 2013 roku Biblioteka Główna Politechniki Śląskiej zorganizowała konferencję naukową Biblioteka Akademicka: infrastruktura – uczelnia – otoczenie, której celem była wymiana poglądów na temat sposobu funkcjonowania bibliotek akademickich wobec obserwowanych gwałtownych zmian technologicznych – rozwoju internetu, nowych technologii, nowych technik komunikacji naukowej oraz ewolucji działalności bibliotek w kierunku gospodarki opartej na wiedzy w trzech aspektach: infrastruktury technicznej, środowiska uczelni, otoczenia prawno-organizacyjnego i ekonomicznego.

Kolejną konferencję naukową, pod nazwą Systemy biblioteczne nowej generacji. Platformy usług, Biblioteka zorganizowała w 2015 roku biorąc tym samym udział
w dyskusji nad koniecznością i możliwościami wykorzystania w polskich bibliotekach systemów bibliotecznych następnej generacji, udostępnianych w modelu SaaS, nazywanych także platformami usług bibliotecznych (Library Services Platforms).

Od 1 listopada 2016 do 30 października 2017 obowiązki dyrektora Biblioteki pełniła
mgr Maria Rychlewska, dotychczasowy wieloletni zastępca dyrektora. Następnie dyrektorem, do 31 marca 2019, był mgr Andrzej Koziara, po którym stanowisko
objęła dr hab. Renata Frączek.

W latach 2018–2019 w Bibliotece realizowano dwa projekty ministerialnego programu Działalność Upowszechniająca Naukę (DUN): Digitalizacja i opracowanie rekordów analitycznych dla artykułów opublikowanych w Zeszytach Naukowych Politechniki Śląskiej oraz Digitalizacja i udostępnianie w formie elektronicznej recenzji rozpraw doktorskich bronionych na Politechnice Śląskiej. Oba miały na celu popularyzację i utrwalenie dorobku naukowego pracowników Politechniki Śląskiej, a ich efekty są dostępne
w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Śląskiej i Repozytorium Politechniki Śląskiej.

W 2019 roku Biblioteka zmieniła nazwę na Biblioteka Politechniki Śląskiej, natomiast
w 2021 roku zmieniła się struktura Biblioteki – początkowo w lutym zlikwidowano
Oddział Czasopism, a następnie w miejsce wcześniej istniejących oddziałów powołano sekcje: Sekcja Zasobów Elektronicznych i Publikowania Open Access, Sekcja Bibliografii, Bibliometrii i Naukometrii, Sekcja Informacji Naukowej, Sekcja Gromadzenia
i Opracowania Zbiorów, Sekcja Udostępniania Zbiorów, Sekcja Historyczno Dokumentacyjna i Sekcja Administracyjno-Techniczna. Działa też Filia w Katowicach.