Magnificencje, Szanowni Państwo Rektorzy,

w bieżącym roku akademickim w pełni obowiązują przepisy znowelizowanej ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, w tym również te regulujące kwestie pobierania opłat za usługi edukacyjne świadczone przez uczelnie publiczne na drugim i kolejnym kierunku studiów. Uregulowania te są istotnym etapem wdrażania reformy szkolnictwa wyższego. Pragnę podkreślić, że implementacja nowych przepisów prawa w każdym przypadku wymaga szczególnego zaangażowania zarówno organu dokonującego ich wykładni, jak i podmiotów, które na co dzień, w praktyce, stosują wprowadzone regulacje.

Mając na uwadze liczne sygnały wpływające do ministerstwa, z których wynika, że nie wszystkie Uczelnie udzielają jednoznacznych odpowiedzi na pytania studentów związane z odpłatnością za drugi kierunek studiów lub w niewystarczający sposób wyjaśniają przepisy w tym zakresie, pozwalam sobie zwrócić uwagę na poniższe kwestie.

Punkty ECTS, jako mierniki efektów kształcenia studentów obowiązują w systemie szkolnictwa wyższego w Polsce od 1 stycznia 2007 r.; elementem oceny możliwości podjęcia bezpłatnych studiów stały się one jednak dopiero z dniem 1 października 2011 r., czyli z dniem wejścia w życie  znowelizowanej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

Zgodnie z przepisami ustawy w celu uzyskania dyplomu ukończenia studiów pierwszego stopnia student jest obowiązany uzyskać co najmniej 180 punktów ECTS, studiów drugiego stopnia - co najmniej 90 punktów ECTS, jednolitych studiów magisterskich - co najmniej 300 punktów ECTS w systemie studiów pięcioletnich oraz 360 punktów ECTS w systemie studiów sześcioletnich. Liczba punktów ECTS określona w programie kształcenia z uwzględnieniem powyższej reguły stanowi bezpłatną pulę dla każdego studenta, do której doliczyć należy do 30 dodatkowych punktów ECTS – które  student może wykorzystać m.in. na dodatkowej specjalności lub na zmienionym kierunku studiów. Stosownie do przekazywanego już uprzednio uczelniom stanowiska Ministerstwa, w przypadku ewentualnych opłat związanych ze zmianą kierunku studiów, student zobowiązany jest do ich wniesienia dopiero po wykorzystaniu całego limitu punktów ECTS, którym dysponuje.
Pragnę przypomnieć, że uczelnia nie pobiera opłat na pierwszym roku na drugim kierunku studiów; student ma prawo do bezpłatnego podjęcia studiów na drugim kierunku. Uprawnienie do bezpłatnego kontynuowania studiów na drugim kierunku będą mieli jednak studenci, którzy po ukończeniu pierwszego roku tych dodatkowych studiów będą spełniali kryteria do ubiegania się o stypendium rektora dla najlepszych studentów. Przepisy nie określają, że student, aby być zwolnionym z opłat na drugim kierunku studiów musi otrzymywać to stypendium;  wystarcza jedynie,  aby  spełniał on kryteria do jego otrzymywania (tzn. zaliczyć się do grupy 10 % najlepszych na swoim – tym drugim - kierunku). Warunek, jakim jest spełnienie kryteriów do uzyskania stypendium rektora dla najlepszych studentów powinien być spełniany na każdym kolejnym roku studiów na drugim kierunku; inaczej mówiąc, jeśli student na swoim drugim kierunku studiów w pierwszym roku znajdzie się wśród 10% najlepszych, to nie jest zobowiązany do odpłatności za ten okres, jeśli natomiast na drugim (i kolejnym) roku studiów nie osiągnie tak dobrych wyników  w nauce – za ten okres będzie zobowiązany do odpłatności.
 Na każdym następnym kierunku (trzecim, czwartym i kolejnych) studia stacjonarne będą płatne już od pierwszego semestru – bez względu na wyniki w nauce.
Zwracam również uwagę, że studia rozpoczęte przed nowelizacją ustawy, czyli przed 1 października 2011 r. ,nie mają wpływu na odpłatność za studia stacjonarne w uczelniach publicznych.

Należy także wyjaśnić, że student który w roku akademickim 2011/2012 został przyjęty na studia drugiego stopnia będzie mógł ponadto podjąć inne studia, także pierwszego stopnia i nie wnosić za nie opłat.

Istotną kwestią jest sposób ustalania wysokości opłat za świadczone usługi edukacyjne związane z kształceniem na drugim i kolejnych kierunkach studiów. Zgodnie z art. 99 ust. 2 ustawy ustala ją rektor uczelni. Wysokość opłat nie może przekraczać kosztów ponoszonych w zakresie niezbędnym do uruchomienia i prowadzenia w danej uczelni takich studiów, z uwzględnieniem kosztów przygotowania i wdrażania strategii rozwoju uczelni, w szczególności rozwoju kadr naukowych i infrastruktury dydaktyczno-naukowej, w tym amortyzacji i remontów. Pragnę przypomnieć, że zgodnie z art. 99 ust. 2a ustawy informację o wysokości opłat oraz wysokości kosztów ponoszonych w zakresie niezbędnym do świadczenia tych usług uczelnia zamieszcza na swojej stronie internetowej.

Zasady pobierania opłat, jak również opłat za powtarzanie zajęć, za zajęcia poza dodatkowym limitem punktów ECTS, za zajęcia nieobjęte planem studiów itd. określa senat uczelni - zgodnie z art. 99 ust. 3 ustawy. Wiążą one rektora uczelni przy zawieraniu ze studentami pisemnych umów o warunkach odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 160 ust. 3 ustawy. Umowy te dotyczą więc każdego studenta studiów stacjonarnych. Zwracam także uwagę, że przepisy ustawy wymagają od senatu uczelni określenia warunków zwalniania studentów z opłat, w szczególności osiągających wybitne wyniki w nauce, a także tych, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji materialnej.

Przekazując powyższe uprzejmie proszę o przekazanie niezbędnych informacji pracownikom uczelni, w szczególności tym, którzy są odpowiedzialni za udzielanie wyjaśnień i informacji studentom i kandydatom na studia.

Z wyrazami szacunku,
Prof. dr hab. Barbara Kudrycka