Katedra Geoinżynierii i Eksploatacji Surowców

Dnia 1 października 2021 r. z połączenia Katedry Eksploatacji Złóż i Katedry Geomechaniki i Budownictwa Podziemnego utworzona została nowa Katedra Geoinżynierii i Eksploatacji Surowców, na kierownika której powołany został dr hab. inż. Piotr Bańka, Prof. Pol. Śl.

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze informacje dotyczące historii obu jednostek, z których połączenia powstała Katedra Geoinżynierii i Eksploatacji Surowców.

HISTORIA KATEDRY GEOMECHNIKI I BUDOWNICTWA PODZIEMNEGO

Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Ochrony Powierzchni (obecnie Katedra Geomechaniki i Budownictwa Podziemnego - RG4) powołana decyzją Rektora Politechniki Śląskiej z dnia 30.08.1994 r. wywodzi się pośrednio z Katedry Górnictwa II powołanej w październiku 1951 roku, tj. w rok po wydaniu aktu erekcyjnego Wydziału Górniczego. Jej pierwszym kierownikiem był prof. zw. mgr inż. Józef Galanka.

W roku 1952 Katedra Górnictwa II przyjmuje nazwę Katedry Budownictwa Podziemnego Kopalń. Program nauczania i prace naukowo - badawcze Katedry obejmowały problematykę głębienia szybów, technologię wykonywania wyrobisk udostępniających i specjalnych, mechanikę górotworu, obudowę wyrobisk górniczych, odwadnianie kopalń i wiertnictwo. W ramach działalności naukowo-badawczej wykonano w tym czasie wiele prac dla przemysłu górniczego.

Od tego czasu datuje się również rozwój kadry naukowo — dydaktycznej Katedry, tak pod względem liczebności, jak i dorobku naukowego. Pierwszymi doktorami w Katedrze zostali jej starsi asystenci: mgr inż. Mirosław Chudek (1963 r.) i mgr inż. Kazimierz Podgórski (1964 r.), z zakresu mechaniki górotworu oraz mgr inż. Zenon Szczepaniak (1966 r.) z zakresu budownictwa podziemnego kopalń.

W październiku 1971 roku decyzją władz uczelni powołano Instytut Projektowania, Budowy Kopalń i Ochrony Powierzchni, zaś jego kierownictwo powierzono prof. zw. dr inż. Marcinowi Boreckiemu.

Zasadniczy trzon utworzonego Instytutu stanowiła Katedra Budownictwa Podziemnego Kopalń, do której dołączono następujące jednostki naukowo-dydaktyczne Wydziału Górniczego:

• Zakład Geologii i Hydrogeologii Złóż,
• Zespół Projektowania Kopalń,
• Zespół Ochrony Powierzchni.

Zakład Geologii i Hydrogeologii Złóż - wszedł w skład Instytutu jako jednostka wydzielona z byłej Katedry Geologii i Surowców Mineralnych. W wyniku reorganizacji przeprowadzonej z początkiem roku akademickiego 1971/1972 Katedra ta została podzielona na dwie odrębne jednostki naukowo-dydaktyczne: Zespół Mineralogii i Petrografii, który włączono do nowo powstałego Instytutu Przeróbki Kopalń oraz Zakład Geologii i Hydrogeologii Złóż, który wszedł do nowo powstałego Instytutu Projektowania, Budowy Kopalń i Ochrony Powierzchni

Zespół Projektowania Kopalń - powołano w ramach Katedry Eksploatacji Złóż prowadzonej przez prof. dr inż. Witolda Parysiewicza. Wykłady z przedmiotu: „Zasady projektowania kopalń” rozpoczęły się w roku akademickim 1953/1954, a prowadził je aż do roku 1965 wybitny specjalista z tej dziedziny prof. zw. dr inż. Bolesław Krupiński.

Zespół Ochrony Powierzchni - znajdował się w powołanej w 1963 roku przez Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego Katedrze Zwalczania Szkód Górniczych. Kierownikiem tej Katedry został prof. zw. dr hab. inż. Tadeusz Kochmański, który przeszedł do pracy w Politechnice Śląskiej z Akademii Górniczo - Hutniczej w Krakowie.

W ramach utworzonego Instytutu Projektowania, Budowy Kopalń i Ochrony Powierzchni powołano:

• Zakład Mechaniki Górotworu i Obudowy, którego kierownikiem został prof. dr hab. inż. M. Chudek. Działalność tego zakładu była kontynuacją głównych kierunków dydaktycznych i badawczych byłej Katedry Górnictwa II,
• Zespół Techniki Robót Górniczych, w którym na stanowisko kierownika powołano doc. dr inż. Z. Szczepaniaka,
• Zespół Modelowania Fizycznego w Górnictwie, którego kierownikiem został doc. dr hab. inż. K. Podgórski,
• Zespół Projektowania Kopalń, pod kierunkiem doc. dr inż. Józefa Paździory.

Potrzeby dydaktyczne i naukowe przyczyniły się do powołania w 1972 r. Zespołu Materiałoznawstwa w Górnictwie pod kierunkiem doc. dr Stanisława Janiczka. Rozwijana w nim intensywnie problematyka dydaktyczna i badawcza zdecydowała o przemianowaniu Zespołu w 1978 r. w Zakład Materiałoznawstwa w Górnictwie.

W roku 1973 w ramach Instytutu powołano Zakład Inżynierii Górniczej do prowadzenia zajęć dydaktycznych i realizacji prac naukowo — badawczych w Filii Politechniki Śląskiej w Dąbrowie Górniczej - utworzonej w 1968 r. Kierownikiem Zakładu został dr inż. Włodzimierz Olaszowski. Później Zakład ten włączono do powstałego w 1979 r. w Dąbrowie Górniczej Instytutu Górnictwa Rud i Surowców Skalnych.

Dzięki staraniom prof. dr hab. inż. M. Chudka utworzono w roku 1973 na Wydziale Górniczym specjalność Projektowanie i Budowa Kopalń, dla której jednostką wiodącą był Instytut Projektowania, Budowy Kopalń i Ochrony Powierzchni. Utworzenie tej specjalności przyczyniło się do zwiększenia zadań Zespołu Projektowania Kopalń w zakresie dydaktycznym i naukowo-badawczym. Rozwój Zespołu stał się podstawą do utworzenia z dniem 1.02.1978 r. Zakładu Projektowania Kopalń, którego kierownikiem został doc. dr inż. J. Paździora.

W wyniku kolejnej reorganizacji na Wydziale Górniczym na przełomie lat 1981-1982 oraz śmierci prof. zw. dr inż. M.  Boreckiego następują kolejne zmiany w Instytucie oraz zostaje ustalony jego ostateczny kształt.

Dyrektorem Instytutu został prof. zw. dr hab. inż. M. Chudek, jego zastępcą do spraw nauki - prof. dr hab. inż. K. Podgórski, zaś zastępcą do spraw nauczania i wychowania - prof. dr hab. inż. Z. Szczepaniak. Instytut tworzyły następujące jednostki:

• Zakład Mechaniki Górotworu, kierowany przez prof. dr hab. inż. M. Chudka,
• Zakład Materiałoznawstwa i Chemii w Górnictwie, którym kierował prof. dr St. Janiczek,
• Zakład Projektowania Kopalń, którego kierownikiem był prof. dr hab. inż. Andrzej Karbownik,
• Zakład Mechaniki Budowli Podziemnych i Obudowy Wyrobisk kierowany przez prof. dr hab. inż. K. Podgórskiego,
• Zakład Budownictwa Podziemnego kierowany przez prof. dr hab. inż. Z. Szczepaniaka,
• Zakład Zwalczania Szkód Górniczych, którego kierownikiem był dr hab. inż. Jan Zych.

W roku 1991 w kierownictwo Instytutu obejmuje prof. dr hab. inż. Jan Zych, pełniąc tę funkcję do 1994 r., kiedy Instytut został przekształcony w  Katedrę Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Ochrony Powierzchni. W kolejnych kadencjach funkcję kierownika Katedry obejmowali:

• Prof. zw. dr hab. inż. Mirosław Chudek dr h.c. od 1994 r. do 1996 r.
• Prof. dr hab. inż. Zenon Szczepaniak od 1996 r. do 2000 r.
• Prof. zw. dr hab. inż. Mirosław Chudek dr h.c. od 2000 r. do 2003 r.
• Prof. dr hab. inż. Piotr Strzałkowski od 2003 r. do 2017.
• Dr hab. inż. Stanisław Duży, Prof. PŚ, od 2017 do 2021.

HISTORIA KATEDRY EKSPLOATACJI ZŁÓŻ

Powołanie do życia Uchwałą Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1949 r. oraz Rozporządzeniem Ministra Szkół Wyższych i Nauki z dnia 12 lipca 1950 roku Wydziału Górniczego Politechniki Śląskiej zapoczątkowało równocześnie przedsięwzięcia organizacyjne zmierzające do podjęcia działalności dydaktycznej
w jednym z podstawowych dla tego Wydziału kierunków kształcenia, jakim jest specjalność "technika eksploatacji złóż". Potrzeby odradzającego i rozbudowującego się po latach okupacji przemysłu węglowego dyktowały konieczność skupienia się przede wszystkim na kształceniu specjalistów w zakresie eksploatacji złóż węgla. Rozmiary tych potrzeb wynikały między innymi ze strat, jakie naród polski poniósł
w okresie II wojny światowej oraz z faktu powrotu całego Górnego Śląska z działającymi tutaj kopalniami do Macierzy.

Jednocześnie z powstaniem Wydziału Górniczego powołano do życia szesnaście katedr, w tym również niektóre katedry górnicze, takie jak: Górnictwa I, Górnictwa Ogólnego, Miernictwa Górniczego, a w następnej kolejności: Aerologii Górniczej oraz Bezpieczeństwa Pracy w Górnictwie. Z wymienionych katedr powstał Instytut Eksploatacji Złóż.

Katedra Górnictwa I powstała równocześnie z Wydziałem Górniczym w 1950 r. Działalność dydaktyczną rozpoczęła w roku akademickim 1951/52. Pierwszym jej kierownikiem i organizatorem był mgr inż. Jan SINKOWSKI. Po jego śmieci kierownictwo katedry objął mgr inż. Stanisław WILK i kierował nią do końca roku akademickiego 1954/1955. Od roku akademickiego 1955/1956 kierownictwo katedry objął doc. dr inż. Witold PARYSIEWICZ.

W 1957 r. przekształcono Katedrę Górnictwa w Katedrę Eksploatacji Złóż.

Po śmierci prof. PARYSIEWICZA w roku 1967 kierownictwo Katedry przejął
prof. dr inż. Jerzy RABSZTYN. Katedra prowadziła prace naukowe i dydaktyczne związane z projektowaniem systemów eksploatacji złóż, zwalczeniem zagrożenia tąpaniami, projektowaniem eksploatacji w filarach ochronnych i prognozowaniem wielkości deformacji powierzchni wywołanych eksploatacją górniczą, a ponadto prace związane z projektowaniem i rekonstrukcją kopalń.

Katedra Górnictwa Ogólnego powstała w 1950 r. Pierwszym jej kierownikiem został zastępca profesora mgr inż. Erazm FRYCZKOWSKI. Od 1960 r. z chwilą przejścia na emeryturę prof. FRYCZKOWSKIEGO, kierownictwo katedry objął
doc. mgr inż. Jerzy RABSZTYN, a potem od roku akademickiego 1968/1969
doc. dr inż. Ryszard ADAMEK. Katedra prowadziła badania naukowe nad stosowaniem posadzki hydraulicznej i suchej w kopalniach węgla kamiennego
i w kopalniach miedzi. Przedmiotem działalności dydaktycznej były takie dziedziny jak: zarys górnictwa, systemy eksploatacji złóż, górnictwo ogólne.

Katedra Bezpieczeństwa Pracy w Górnictwie powstała w 1951r.
Jej organizatorem i kierownikiem był prof. dr hab. inż. Wacław CYBULSKI. Katedra prowadziła wspólnie z Kopalnią Doświadczalną BARBARA w Mikołowie podstawowe prace naukowo-badawcze z dziedziny zagrożenia pyłowego i gazowego. W związku
z rozbudową Rybnickiego Okręgu Węglowego, Katedra ściśle łączyła tematykę zarówno prowadzonych prac badawczych, jak i wykładów z problemami związanymi ze zwalczaniem zagrożenia gazowego i pyłowego w tych kopalniach. W roku 1967 podzielono ją na dwie katedry: Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Górnictwie oraz Pyłów i Gazów w Górnictwie. Kierownikiem Katedry BHP został prof. mgr inż. Tadeusz LASEK. Przedmiotem działalności dydaktycznej
i naukowo-badawczej katedry były: ratownictwo górnicze, higiena pracy i pierwsza pomoc, prawo górnicze oraz przepisy górnicze.

Kierownikiem Katedry Pyłów i Gazów Kopalnianych został prof. dr hab. inż. Wacław CYBULSKI. Przedmiotem działalności naukowej i dydaktycznej katedry były pyły i gazy oraz materiały wybuchowe stosowane w kopalniach.

Katedra Aerologii Górniczej powstała w 1953r. Kierownikiem jej mianowano doc. dr inż. Stefana BARCZYKA, który zginął śmiercią tragiczną w 1963r. Następnym jej kierownikiem został prof. dr hab. inż. Andrzej FRYCZ. Katedra prowadziła badania naukowe nad zagadnieniami klimatyzacji i wentylacji kopalń oraz nad zagrożeniami pożarowymi. Przedmiotem działalności dydaktycznej były: atmosfera kopalniana, rozprowadzanie powietrza w kopalni, projektowanie urządzeń wentylacyjnych, zwalczanie zagrożenia temperaturowego w kopalniach, przyczyny powstawania i walka z pożarami w kopalniach.

Katedra Miernictwa Górniczego powstała w 1950r. Na kierownika jej powołano doc. mgr inż. Mieczysława MROZOWSKIEGO. W roku 1953 weszła ona w skład Katedry Geodezji na Wydziale Górniczym jako Zakład Miernictwa Górniczego. Kierownikiem Katedry Geodezji był prof. mgr inż. Michał PASZKIEWICZ z Wydziału Budownictwa Przemysłowego i Ogólnego. Taki stan rzeczy trwał do 1955r., kiedy to Katedra Miernictwa Górniczego została ponownie usamodzielniona. W 1969r. została przekształcona w Katedrę Geodezji i Ochrony Powierzchni, a jej kierownikiem został prof. dr hab. inż. Tadeusz KOCHMAŃSKI. W skład katedry wchodziły zespoły dydaktyczne całej Uczelni zajmujące się zagadnieniami geodezji, miernictwa górniczego oraz ochrony powierzchni przed szkodami górniczymi. Katedra zajmowała się takimi zagadnieniami naukowo-badawczymi i dydaktycznymi jak: geodezja, wpływ eksploatacji górniczej na powierzchnię i górotwór, wpływ eksploatacji pokładów silnie nachylonych na powierzchnię i górotwór, klasyfikacja zasobów kopalin użytecznych, kartografia górnicza itp.

Przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych oraz pierwsza połowa lat siedemdziesiątych to okres integracji małych zespołów naukowo-badawczych
i dydaktycznych w jednostki większe, zdolne podjąć nowe, trudniejsze zadania
w dziedzinie badań naukowych. W okresie tym, w wyniku połączenia katedr: Eksploatacji Złóż, Górnictwa Ogólnego, Aerologii Górniczej, Pyłów i Gazów oraz Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Górnictwie, utworzono w 1969r. nową Katedrę Eksploatacji Złóż, której kierownikiem został prof. mgr inż. Tadeusz LASEK.

Po okresie około dwóch lat w rezultacie dalej postępującej integracji i po włączeniu częściowo również Katedry Geodezji i Ochrony Powierzchni, a w zasadzie Zespołu Miernictwa Górniczego tejże katedry, powołano Zarządzeniem Ministra Oświaty
i Szkolnictwa Wyższego z dnia 15 września 1971r., jednostkę pod nazwą 
Instytut Techniki Eksploatacji Złóż, której dyrektorem został
prof. dr hab. inż. Ryszard ADAMEK.

Instytut Techniki Eksploatacji Złóż w krótkim czasie, do prowadzenia badań naukowych oraz zajęć dydaktycznych w Filii Politechniki Śląskiej w Rybniku, utworzył w niej Zakład Eksploatacji Złóż w Warunkach Zagrożenia Gazowego.

Instytut Techniki Eksploatacji Złóż zajmował się zagadnieniami technologii eksploatacji złóż, wentylacją i klimatyzacją kopalń oraz zwalczaniem pożarów podziemnych, zwalczaniem zagrożenia tąpaniami i wyrzutami gazów i skał, podsadzaniem wyrobisk górniczych, miernictwem górniczym i gospodarką złożem, ochroną powierzchni przed szkodami górniczymi, a także bezpieczeństwem pracy
w górnictwie. W roku akademickim 1976/1977 dyrektorem Instytutu Techniki Eksploatacji Złóż został prof. dr hab. inż. Henryk GIL, od 1985r. prof. dr inż. Adam SZCZUROWSKI, a od marca 1989r. prof. dr hab. inż. Bernard DRZĘŹLA.

Druga połowa lat siedemdziesiątych to okres utworzenia między innymi na bazie zespołów i zakładów działających w Instytucie Techniki Eksploatacji Złóż dwóch nowych instytutów prowadzących działalność dydaktyczną i naukową w ramach specjalności technika eksploatacji złóż niezależnie od Instytutu Eksploatacji Złóż. Były to:

Instytut Eksploatacji Złóż w Warunkach Zagrożeń Naturalnych, kontynuujący od roku akademickiego 1978/1979 w Filii Politechniki Śląskiej
w Rybniku działalność istniejącego w niej zakładu. Instytutem kierował
prof. dr inż. Jerzy KUCHARCZYK.

Instytut Górnictwa Rud i Surowców Skalnych utworzony również w roku akademickim 1977/1978 w Filii Politechniki Śląskiej w Dąbrowie Górniczej
i kierowany przez prof. dr hab. inż. Ryszarda ADAMKA. Instytut z siedzibą
w Rybniku został zlikwidowany w roku 1982, a jego pracowników przeniesiono do Instytutu Techniki Eksploatacji Złóż w Gliwicach. Drugi z wymienionych instytutów, po przekształceniu w Zakład Podsadzania Wyrobisk i Niekonwencjonalnych Technik Górniczych, został włączony w skład Instytutu Techniki Eksploatacji Złóż w 1984 r.

Nazwa Instytut Techniki Eksploatacji Złóż obowiązywała do początku lat dziewięćdziesiątych. W tym czasie, wskutek ubytków kadrowych w grupie tzw. samodzielnych pracowników kadrowych, na mocy ówczesnego statutu Uczelni, Instytut został przemianowany na Katedrę Eksploatacji Złóż. Dzięki jednak awansom naukowym własnych pracowników, braki kadrowe w grupie samodzielnych pracowników zostały szybko odbudowane i jednostka ponownie stała się instytutem. Przy tych zmianach, które miały charakter wyłącznie formalny, zdecydowano się
w 2003 r. zmienić nazwę instytutu na Instytut Geotechnologii, Geofizyki Górniczej i Ekologii Terenów Przemysłowych.

W 2006 zmarł Dyrektor Instytutu, prof. dr hab. inż. Bernard DRZĘŹLA.
Od 1 września 2006 funkcję Dyrektora Instytutu objął dr hab. inż. Józef SUŁKOWSKI, prof. Pol. Śl.

Od roku akademickiego 2006/07 powrócono do starej nazwy - Instytutu Eksploatacji Złóż.

W latach 2008-2009 funkcję dyrektora pełnił prof. dr hab. inż. Jan Palarski.

Od 1 września 2009 funkcję dyrektora objął prof. dr hab. inż. Franciszek PLEWA.

Od 1 września 2017 zmieniono nazwę na Katedrę Eksploatacji Złóż, a funkcję kierownika objął dr hab. inż. Ryszard MIELIMĄKA prof. PŚ.