Tydzień Skarbów – tajemniczy świat minerałów, skamieniałości i meteorytów
Za nami Tydzień Skarbów, drugi z tygodni nauki organizowanych w ramach obchodów Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024. Z tej okazji Politechnika Śląska przygotowała szereg atrakcji dla każdego, niezależnie od wieku, od przedszkolaka po seniora. Były warsztaty, pokazy i wykłady. Imprezę zwieńczyła Giełda minerałów, skał i skamieniałości.
Tydzień Skarbów odbywał się w dniach od 8 do 14 stycznia w Gliwicach, Katowicach i Sosnowcu. Kuratorkami wydarzenia były: mgr inż. Ewa Głuszek i prof. Małgorzata Labus z Politechniki Śląskiej.
– W organizację Tygodnia Skarbów zaangażowane były osoby związane z Wydziałem Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej. Dlatego przy tworzeniu programu skupiliśmy się na skarbach ziemi – skamieniałościach, kamieniach szlachetnych, rudach metali używanych w nowoczesnych technologiach, aż po kosmiczne obiekty, z których być może w niedalekiej przyszłości będziemy eksploatować niezbędne dla nas surowce. Chcieliśmy również pokazać jak istotna jest pomoc geodetów, którzy w oparciu o najnowsze technologie, są w stanie wykonać mapy, które pozwalają na odkrywanie skarbów Ziemi i nie tylko – powiedziała mgr inż. Ewa Głuszek.
W obchody Tygodnia Skarbów włączyli się także naukowcy Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Ekonomicznego oraz Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.
Podczas tygodnia każdy, niezależnie od wieku, mógł znaleźć coś dla siebie. W pierwszym dniu uczniowie wzięli udział w lekcji pokazowej w Muzeum Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu. Zajęcia prowadziła geolożka dr Zuzanna Wawrzyniak. - Opowiadaliśmy o tym, co działo się na świecie w trakcie minionych epok geologicznych, jak badać wiek ziemi, a na koniec oglądaliśmy skamieniałości, które pozostały na Ziemi – mówiła dr Wawrzyniak.
Pozostałe aktywności w pierwszym dniu Tygodnia Skarbów odbywały się w Katowicach. W Kato Science Corner dr Dawid Surmik z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ opowiedział o pracy paleontologa.
- Niektórzy kojarzą go z Rossem z serialu Przyjaciele, inni z dinozaurami i o tych skojarzeniach będę chciał rozmawiać z uczestnikami spotkania. To na pewno dobra okazja, żeby zainteresować paleontologią tych, którzy trochę się tematem interesują, ale nie znają wszystkich możliwości zastosowań tej dyscypliny naukowej – mówił dr Surmik.
Oprócz wiedzy geologicznej, uczestnicy Tygodnia Skarbów mogli w poniedziałek uczestniczyć w warsztatach nt. kompetencji przyszłości w Rawa Ink w Katowicach. Dr hab. Małgorzata Dobrowolska, prof. PŚ, poprowadziła tam trening umiejętności liderskich, koncentrując się na prezentacji tzw. miękkich kompetencji przyszłości. W ramach treningu sporo dyskutowano o konsekwencji postępu technologicznego dla człowieka oraz futurystycznych wizjach dotyczących prognozowanej przyszłości rynku pracy.
Drugi dzień Tygodnia Skarbów był pod znakiem dronów, geocachingu a na koniec odbył się wykład o tym, jak można magazynować energię.
Warsztaty sterowania dronem odbyły się na Wydziale Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej. Uczestnicy mogli spróbować swoich sił w sterowaniu niewielkim dronem edukacyjnym, który bezpiecznie może być używany wewnątrz budynków. Chętni mogli też sprawdzić swoje umiejętności sterując większym urządzeniem na symulatorze lotów bezzałogowymi statkami powietrznymi. Warsztaty zorganizowała i przeprowadziła dr inż. Aleksandra Mierzejowska z Katedry Geoinżynierii i Eksploatacji Surowców Wydziału Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej. – Mamy tu trochę zabawy, poprzez którą zmierzamy w stronę nauki, bo chcemy przybliżyć młodzieży kilka podstawowych zasad latania, ale także uzmysłowić, że ta technologia ma szereg zastosowań w wielu dziedzinach nauki – powiedziała naukowczyni.
Miłośnicy gier terenowych mogli z kolei posłuchać wykładu o geocachingu, skrytkach typu EarthCache i poszukiwaniu skarbów ziemi, podczas wykładu pt. "Geocaching – treasure hunting game…”. Poprowadził go Paweł Woźniak, pracownik Górnośląskiego Oddziału Państwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu.
Drugi dzień Tygodnia Skarbów zakończył wykład prof. Marcina Lutyńskiego z Wydziału Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej, dotyczący magazynowania energii.
W środę uczestnicy Tygodnia Skarbów uczyli się jak rozpoznać minerały, jak odróżnić kamień szlachetny od podróbki, jak zadbać o zdrowie – nasz największy skarb oraz jak inwestować w metale szlachetne.
Warsztaty z rozpoznawania minerałów i skał pt. "Skarby w dłoni" prowadziły naukowczynie z Politechniki Śląskiej dr hab. Joanna Komorek i dr inż. Ewa Strzałkowska. – Taka wiedza może być bardzo przydatna, ponieważ minerały towarzyszą nam w życiu codziennym, jak chociażby sól, którą mamy w solniczce – powiedziała dr inż. Ewa Strzałkowska. – Uczestnicy warsztatów uczyli się rozpoznawania minerałów na podstawie ich własności fizycznych, takich jak połysk, twardość, łupliwość, pokrój, postać skupienia. W badaniu wykorzystywaliśmy także mikroskopy, które pozwoliły te badania uszczegółowić – dodaje.
W warsztatach wzięli udział uczniowie a także studenci. Kolejne warsztaty w ramach Tygodnia Skarbów, pt. „Skarby i podróbki” odbyły się w Instytucie Nauk o Ziemi Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego. Tutaj uczestnicy mieli okazję zapoznać się z metodami odróżniania naturalnych kamieni jubilerskich od syntetycznych i ich imitacji.
Osoby zainteresowanie inwestycjami mogły wziąć udział w warsztatach pt. „Inwestycje alternatywne na przykładzie rynku metali szlachetnych, analiza i metody prognozowania kursów”, na które zaprosił Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. Cykl środowych warsztatów zakończył wykład „Zdrowie jako skarb. Jak zadbać o zdrowie – swój największy skarb”, który w Społecznym Ministerstwie ds. Samotności w Katowicach wygłosił prof. dr hab. n. med. Jan Duława, kierownik Katedry Chorób Wewnętrznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach oraz ordynator Oddziału Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych Górnośląskiego Centrum Medycznego im. prof. Leszka Gieca ŚUM w Katowicach.
Czwarty dzień Tygodnia Skarbów odbył się pod znakiem eksploatacji nie tylko podziemnej, ale także w przestrzeni kosmicznej.
– Prezentację podzieliliśmy na dwie części. W pierwszej, w specjalnie przygotowanej sali pokazaliśmy młodzieży jak w przyszłości będzie wyglądać wydobycie minerałów… w przestrzeni kosmicznej. Tutaj zaprezentowaliśmy wydobycie na Księżycu. Uczestnicy mogli wcielić się w rolę górników kosmicznych, wydobywających skarby Księżyca za pomocą zdalnie sterowanych robotów – powiedział dr hab. inż. Piotr Cheluszka, prof. PŚ.
W drugiej części pokazu odwiedzający Wydział Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej, mogli zwiedzić jedyne w Polsce Laboratorium Maszyn Górniczych, gdzie można zobaczyć, jak pracują maszyny górnicze a nawet wcielić się w rolę ich operatora.
Czwartkowe aktywności zakończył pokaz meteorytów. Uczestnicy dowiedzieli się, ile może kosztować jeden gram meteorytu, sprzed ilu lat pochodzą najstarsze okazy. O tym wszystkim opowiedział Kazimierz Mazurek, jeden z założycieli Polskiego Towarzystwa Meteorytowego, w wykładzie o meteorytach „Nieziemskie skarby”. Jeden z zaprezentowanych przez eksperta „nieziemskich skarbów” pochodził z czasów tworzenia się Układu Słonecznego, inny – Allende – sprzed ponad czterech miliardów lat. Pojawiły się także meteoryty pochodzące z Marsa i Księżyca.
W piątek w ramach Tygodnia Skarbów zaprosiliśmy na wykład pt. „Ile jest złota w Twoim smartfonie? – najcenniejsze i najdroższe metale” oraz na pokaz świecących minerałów.
Dr hab. inż. Magdalena Kokowska-Pawłowska oraz dr inż. Jacek Nowak – pracownicy Katedry Geologii Stosowanej na Wydziale Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej zaprezentowali najcenniejsze i najdroższe metale, które są niezbędne do wyprodukowania na przykład smartfonów. Uczestnicy spotkania dowiedzieli się, że ponad połowa wszystkich elementów w urządzeniu mobilnym – w tym jego ekran, obudowa, mikroprocesor, przewody, bateria oraz głośnik i mikrofon – nie mogłyby powstać, gdyby nie surowce mineralne, które wykorzystywane są do produkcji tych wszystkich komponentów.
Ciekawą kolekcję minerałów fluorescencyjnych przygotowali studenci z Koła Naukowego Geologów „Silesian” Politechniki Śląskiej. – Fluorescencja to bardzo ciekawe zjawisko, niewidoczne gołym okiem, a pod wpływem światła UV zwykły szary kamyk może być różowy lub zielony – wyjaśniała Kinga Kwiecień z koła “Silesian”.
– Minerały same w sobie są ciekawe, a moim zdaniem najbardziej fascynujące jest to, że to natura stworzyła takie cuda – powiedziała prof. Małgorzata Labus opiekun naukowy koła. – Minerały same z siebie przeważnie nie świecą, z kolei świecenie niektórych z nich można wzbudzić różnymi metodami. Studenci mają plany naukowe i chcą dociec tego, co jest czynnikiem powodującym świecenie – dodała pani profesor.
Tydzień Skarbów na Politechnice Śląskiej zwieńczyła Giełda minerałów, skał i skamieniałości, która odbyła się na Wydziale Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej.
– Giełda minerałów, skał i skamieniałości już na stałe wpisała się w tradycję naszego wydziału. Pierwsza taka impreza na Śląsku, była zorganizowana właśnie na Politechnice Śląskiej w 1986 roku. To niemal 40 lat tradycji. W tym roku mamy ponad 30 wystawców, prezentujących wszystkie dary Ziemi w formie skamieniałości i minerałów. Mamy także pozaziemskie skały – meteoryty oraz piękną, ręcznie wykonywaną biżuterię z kamieni szlachetnych – powiedziała Ewa Głuszek – kierowniczka Muzeum Geologii Złóż na Politechnice Śląskiej.
Giełda co roku przyciąga tłumy zwiedzających w każdym wieku, od przedszkolaków po seniorów. – Tak jak chcemy pokazać, że Europejskie Miasto Nauki Katowice 2024 jest dla każdego, niezależnie od wieku, tak samo pokazujemy, że giełda skierowana jest do wszystkich. Naprawdę każdy znajdzie tutaj coś dla siebie – dodaje Ewa Głuszek.
W weekend na Politechnice Śląskiej odbyły się także wykłady „Dlaczego gwiazdy świecą” i „Wszystkie gwiazdy wszechświata”, które wygłosił dr Andrzej Boczarowski z Uniwersytetu Śląskiego. Naukowiec w swoich wykładach, a właściwie spektaklach popularnonaukowych w formie pokazów multimedialnych, wyczerpująco opowiedział m.in. o ewolucji gwiazd i ich klasyfikacji. Przekazał także, że naukowcy mogą zapewnić, iż koniec świata w ciągu najbliższych kilku miliardów lat nie nastąpi.
Z kolei najmłodsi (i nie tylko), mogli wziąć udział w warsztatach pt. „Minecraft fascynujące minerały i skały w realnym świecie”.
Odbywający się na Politechnice Śląskiej Tydzień Skarbów, był drugim tygodniem nauki w ramach Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024. W aktywnościach przygotowanych przez naukowców każdy mogł znaleźć coś dla siebie. Uczestnicy podkreśli, że był on okazją do poszerzania swojej wiedzy, poznawania jej nowych obszarów a dla najmłodszych impulsem do zainteresowania się fascynującym światem nauki.
Tekst opracowała Jolanta Skwaradowska. Wydarzenia relacjonowali Anna Świderska, Katarzyna Siwczyk, Martin Huć i Jolanta Skwaradowska.
