Od Nobla do Honorowego Doktora
Laureat Nagrody Nobla prof. Brian K. Kobilka został Doktorem Honoris Causa Politechniki Śląskiej. Profesor jest 54. Honorowym Doktorem naszej Uczelni i jednocześnie pierwszym, który jest laureatem Nagrody Nobla. Naukowiec otrzymał ją w 2012 roku wraz Robertem Lefkowitzem za badania receptorów sprzężonych z białkami G. Badania te przyczyniły się do znacznego postępu w biologii komórki i medycynie.
Uroczystość nadania tytułu Doktora Honoris Causa odbyła się 30 maja 2023 roku, w dniu urodzin profesora. Laureata wraz z małżonką Tong Sun Kobilka oraz przybyłych do Centrum Edukacyjno-Kongresowego gości, powitał rektor Uczelni prof. Arkadiusz Mężyk. – Nasza Uczelnia honoruje dziś najwyższą godnością akademicką człowieka poświęcającego się z ogromną pasją i zaangażowaniem działaniom na rzecz rozwoju medycyny oraz ochrony zdrowia. Wybitnego lekarza, biologa molekularnego, badacza i naukowego wizjonera, który dzięki talentowi i ogromnej wiedzy, a także niezachwianej wierze w sukces, popartej wytrwałością i konsekwencją, dokonał przełomowego odkrycia. Zmieniło ono stan badań w naukach medycznych i przeniosło na nowy, dotychczas nieosiągalny poziom leczenie oraz farmację i farmakologię. Włączenie Pana profesora do grona Doktorów Honorowych Politechniki Śląskiej to dla naszej wspólnoty akademickiej ogromny zaszczyt, dotychczas nie honorowaliśmy tą godnością Laureata Nagrody Nobla – mówił prof. Arkadiusz Mężyk.
Rektor wyraził nadzieję, że wizyta prof. Kobilki na Śląsku będzie okazją do nawiązania współpracy.
– Jestem przekonany, że spotkania na Politechnice Śląskiej oraz w miastach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii będą okazją do jeszcze lepszego wzajemnego poznania się oraz zaprezentowania potencjału i ambicji Politechniki Śląskiej oraz śląskiego środowiska naukowego. Cieszę się, że możemy wymienić doświadczenia, liczę, iż otworzy się przed nami wiele nowych obszarów kooperacji naukowo-badawczej, w tym, ten z wykorzystaniem naszej nowoczesnej infrastruktury i zasobów ludzkich w zakresie inżynierii biomedycznej – powiedział rektor.
Promocję rozpoczął prorektor ds. nauki i rozwoju prof. Marek Pawełczyk, który wygłosił także laudację.
– Profesor Kobilka dołącza do grona wybitnych profesorów i twórców z uczelni i jednostek badawczych, zagranicznych oraz polskich, których Politechnika Śląska wyróżniła tym zaszczytnym tytułem. W minionych kilku latach otrzymali go Bertrand Piccard z Solar Impuls Foundation, Jurij Bobalo z Politechniki Lwowskiej oraz Methin Akay z University of Houston. Bohater dzisiejszej uroczystości to postać symboliczna, niezwykle ceniona w świecie za osiągnięcia o olbrzymim znaczeniu dla ratowania zdrowia i życia ludzi, podziwiana za działalność naukową, innowacyjną, organizacyjną i społeczną, jednocześnie osoba bardzo życzliwa naszej Uczelni. Cieszę się, że to właśnie mnie przypadł w udziale zaszczyt promowania na Politechnice Śląskiej Pana profesora Briana Kobilki – mówił prof. Pawełczyk.
Prorektor przytoczył biografię prof. Briana Kobilki, jak również podkreślił wielką wiarę i determinację tego wybitnego naukowca.
– Profesor Kobilka postawił sobie cel badawczy, w którego osiągnięcie wątpił świat nauki. Jego droga badawcza przypomina historię największych odkryć naukowych – osiągnięć laureatów Nagrody Nobla. Jak wyraził się prezydent Stanford University, profesor John Hennessy, noblista poświęcił swoją karierę odkrywaniu tajemnic życia, pokonując różne przeszkody, wierząc – mimo braku sukcesu w badaniach przez wiele lat – w przełom, który kiedyś nastąpi. Sam Profesor Kobilka przyznał podczas jednego z wystąpień, że nieudany eksperyment jest tylko wówczas zupełnie bezużyteczny, jeśli nie wyciągnie się z niego wniosków – mówił prof. Pawełczyk.
W 2012 roku profesor Brian Kobilka wraz z profesorem Robertem Lefkowitzem otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za pracę nad receptorami sprzężonymi z białkami G. Szacuje się, że odkrycie prof. Briana Kobilki znajduje zastosowanie w ok. 40% produkowanych współcześnie leków.
– Profesor Kobilka był świadomy znaczenia swojego odkrycia. Postanowił, wraz z żoną Tong Sun Kobilka, zaangażować się w jego dalszy rozwój, aby jak najpełniej wykorzystać możliwości jakie stwarza ono nowoczesnej medycynie. Założył firmę biotechnologiczną ConfometRx, która skupia się na rozwoju technologii odkrywania leków opartych na GPCR, a także Kobilka Institute of Innovative Drug Discovery w Hong-Kongu. Organizuje GPCR Workshop poświęcony współpracy nauki z przemysłem wspierając opracowywanie terapii dla receptorów sprzężonych z białkami G – mówił prorektor.
W laudacji prof. Pawełczyk wspomniał także o działalności charytatywnej prof. Kobilki. – W działalności naukowej i życiu profesora szczególnie widoczna jest troska o człowieka, nie tylko w sensie medycznym. Spotyka się z naukowcami, ze studentami, inspiruje, zachęca, doradza, lecz nie narzuca, przestrzega przed wątpieniem we własną intuicję, zachęca do niestandardowego myślenia i wykorzystania wszelkich możliwości współpracy. Profesor Kobilka uważnie obserwuje świat i nie godzi się z krzywdą, która dotyka ludzi i narody, głośno o niej mówi i działa. Przed wieloma laty pracował w Szpitalu Weteranów, leczył ciężko chorych na oddziale intensywnej terapii. Obecnie, poruszony wojną w Ukrainie często wyrażał się z wielką troską o cierpieniu ludzi, z podziwem patrzył i doceniał pomoc, jaka płynie od naszego narodu – podkreślił prorektor.
Prof. Brian Kobilka założył fundusz Children of the Ukraine War Fund. W ramach organizowanego przez Państwa Kobilków międzynarodowego wydarzenia GPCR Workshop 2023, przeprowadził zbiórkę i zgromadził pokaźne środki finansowe, które już przekazał Politechnice Śląskiej z przeznaczeniem dla szpitala w Łucku w Ukrainie, gdzie przebywają dzieci – ofiary wojny.
Po laudacji JM Rektor Politechniki Śląskiej prof. Arkadiusz Mężyk dokonał uroczystego aktu promocji prof. Kobilki poprzez nałożenie szarfy doktorskiej oraz wręczenie dyplomu. Po uroczystości nadania tytułu Doktora Honoris Causa, profesor Kobilka podziękował za przyznanie mu tego wielkiego wyróżnienia.
– Chcę podziękować rektorowi, prorektorowi, dziekanom, profesorom, studentom i innym znamienitym gościom. To dla mnie wielki zaszczyt. Kiedy zapytano mnie, czy chciałbym uzyskać tytuł Doktora Honoris Causa, założyłem, że będę częścią uroczystości zakończenia studiów i po prostu kolejną osobą, która otrzyma wyróżnienie. Nie spodziewałem się, że całe to wydarzenie będzie tylko dla mnie. Nigdy nie byłem tak zaszczycony. Pragnę szczególnie podziękować prof. Markowi Pawełczykowi za jego wysiłki, jego czas, cierpliwość. Jestem naprawdę bardzo zaszczycony i przyjmuję ten zaszczyt z onieśmieleniem – powiedział prof. Brian Kobilka, który w krótkim wykładzie zaprezentował także swoje badania naukowe.
Podczas uroczystości głos zabrali również zaproszeni goście. List od premiera Mateusza Morawieckiego odczytał wojewoda śląski Jarosław Wieczorek. – Dostojny laureacie proszę, by przy okazji nadania tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Śląskiej zechciał Pan przyjąć najserdeczniejsze gratulacje i wyrazy podziwu dla Pana rozległej wiedzy. W tym uroczystym dniu życzę Panu profesorowi realizacji nawet najbardziej ambitnych planów oraz kolejnych sukcesów – napisał premier. Z kolei wojewoda śląski podkreślił, że przyjęcie prof. Briana Kobilki do panteonu wybitnych naukowców Politechniki Śląskiej to wielki zaszczyt nie tylko dla Gliwic, ale dla całego regionu i województwa.
Kazimierz Karolczak przewodniczący Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii podkreślił, że wydarzenie to ma ogromne znaczenie dla miast aglomeracji. – Chcemy być partnerem wspierającym świat nauki, bo w niej widzimy szansę dla regionu. Chcemy tworzyć w naszej metropolii dla niej przestrzeń i wspierać różne możliwości, aby nasi studenci i badacze mogli na swoich wydziałach gościć światowej klasy naukowców, aby mogli się od nich uczyć i czerpać inspiracje. Dzisiaj te inspiracje zyskują dzięki nadaniu tytułu Doktora Honoris Causa Panu profesorowi Brianowi Kobilce, którego odkrycia i praca badawcza mają wpływ na podnoszenie komfortu życia i zwiększenie skuteczności leczenia – mówił Kazimierz Karolczak.
Prezydent Gliwic Adam Naumann podkreślił, że współpraca Politechniki Śląskiej z prof. Kobilką budzi ogromne nadzieje. – Mamy w Gliwicach Instytut Onkologii, jeden z najlepszych, wiodących ośrodków leczenia chorób raka. Ta współpraca gliwickiej Uczelni z Panem profesorem napawa nas optymizmem, bo wiemy, że przyniesie to znakomite owoce – podkreślił prezydent.
Profesor Andrzej Więcek – prezes oddziału PAN w Katowicach przypomniał z kolei apel prof. Briana Kobilki, by lekarze mieli również możliwość zajmowania się nauką. – Niestety liczba lekarzy naukowców jest coraz mniejsza. W ostatnich latach to zaledwie kilka procent. Profesor Kobilka w swoich apelach słusznie podkreśla, że współczesna medycyna wykorzystująca tak znaczne osiągnięcia, wymaga od lekarzy najwyższego poziomu wiedzy, którą można nabyć w pełni, będąc także pracownikiem naukowym. To bardzo ważny głos, określający wizję prawidłowego kształcenia i pracy współczesnego lekarza – mówił prof. Więcek.
Na zakończenie uroczystości głos zabrał prof. Krzysztof Składowski, dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii w Gliwicach, który wręczył laureatowi okolicznościowy medal z wizerunkiem Marii Skłodowskiej-Curie. – Dołączając się do życzeń urodzinowych i wszystkich pięknych słów, które tu padły, życzę Panu profesorowi w imieniu instytutu, żeby podobnie jak nasza rodaczka zdobył jeszcze raz Nagrodę Nobla – powiedział.
Dodatkowo na ręce JM Rektora Politechniki Śląskiej wiele osób przekazało listy gratulacyjne i życzenia dla prof. Kobilki, także Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek.
Wręczenie tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Śląskiej było okazją do zapoznania się z potencjałem naukowym naszej Uczelni, rozmów z naukowcami i studentami oraz społecznością ukraińską. Profesor odwiedził także turystyczne atrakcje regionu: Radiostację w Gliwicach, kopalnię Guido w Zabrzu oraz zabytkowe osiedle Nikiszowiec i Muzeum Śląskie w Katowicach.
W drugim dniu swojej wizyty w Polsce profesor Brain Kobilka oraz jego żona, wzięli udział w seminarium naukowym „Politechnika Śląska dla medycyny”, podczas którego naukowcy naszej Uczelni zaprezentowali swoje badania naukowe. – Liczymy na to, że profesor Kobilka będzie mógł, to co przedstawiliśmy, przekazać swoim współpracownikom, wykorzystać w promowaniu Politechniki Śląskiej. Widziałem, że pan profesor był zainteresowany, zadawał pytania, dlatego liczę na nawiązanie współpracy – powiedział prorektor ds. nauki i rozwoju prof. Marek Pawełczyk. Profesor Brian Kobilka nie wykluczył nawiązania takiej współpracy w przyszłości. Przyznał, że zaprezentowane podczas seminarium badania naszych naukowców są na wysokim poziomie. – Myślę, że są to badania na skalę międzynarodową – dodał noblista.
Prof. Brian Kobilka spotkał się także ze Wspólnotą Akademicką Politechniki Śląskiej. W Centrum Edukacyjno-Kongresowym zebrali się studenci, doktoranci i pracownicy Uczelni. Amerykański naukowiec, chętnie odpowiadał na pytania publiczności, także te dotyczące jego życia prywatnego. Podzielił się wspomnieniami związanymi z uroczystą wizytą w Szwecji, kiedy odbierał Nagrodę Nobla, a także opowiedział o swojej pracy na słynnym Uniwersytecie Stanforda.
Z inicjatywy profesora Kobilki odbyło się również spotkanie ze studentami i pracownikami z Ukrainy. Obecne na nim były także władze Uczelni – rektor prof. Arkadiusz Mężyk, prorektor ds. nauki i rozwoju prof. Marek Pawełczyk oraz rektor Wołyńskiego Uniwersytetu Państwowego prof. Anatolii Tsos. Podczas spotkania prof. Kobilka wręczył symboliczny czek na rzecz szpitala w Łucku na Ukrainie, gdzie leczone są dzieci – ofiary wojny.
Uroczystość nadania tytułu Doktora Honoris Causa prof. Brianowi Kobilce ma historyczne znaczenie. Oznacza to przyjęcie w poczet naukowców Politechniki Śląskiej noblisty, wielkiego badacza i odkrywcy. Kilkudniowa wizyta była dla naszych naukowców i studentów okazją do dyskusji i wymiany myśli z tym wybitnym naukowcem, ale także szansą na nawiązanie w przyszłości współpracy z jedną najlepszych uczelni na świecie jaką jest Uniwersytet Stanforda w USA.
Partnerem wydarzenia była Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.
Biografia profesora Briana K. Kobilki
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
Prof. Brian K. Kobilka urodził się 30 maja 1955 roku w Little Falls, Minnesota, USA. Jest amerykańskim lekarzem i biologiem molekularnym. Jego badania nad strukturą i funkcją cząsteczek powierzchni komórki, znanych jako receptory sprzężone z białkiem G (GPCR) – największej rodziny cząsteczek odbierających sygnały, występujących w organizmach – przyczyniły się do znacznego postępu w biologii komórki i medycynie. Za swoje odkrycia w 2012 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii wraz z amerykańskim lekarzem i biologiem molekularnym prof. Robertem J. Lefkowitzem.
Prof. Kobilka w 1977 roku ukończył studia z biologii i chemii na University of Minnesota, Duluth, a w 1988 roku medycynę na Yale University w New Haven, Connecticut. Trzy lata później, po ukończeniu rezydentury z zakresu medycyny wewnętrznej w Barnes Hospital w Washington University Medical Center w St. Louis, Missouri, Kobilka dołączył do laboratorium Lefkowitza w Duke University Medical Center w Durham, w Północnej Karolinie. Tam, pracując jako postdoc, odtworzył pełną sekwencję DNA dla beta2-adrenergicznego receptora ssaków z fragmentów genomowego DNA, które zostały amplifikowane w genetycznie zmodyfikowanych bakteriach. Dzięki temu odkryciu pokonano trudności z sekwencjonowaniem receptora z powodu jego ograniczonej, naturalnej produkcji w komórkach. Osiągnięcie Prof. Kobilki było podstawą przełomowego odkrycia zespołu Lefkowitza dotyczącego budowy receptorów GPCR. Naukowcy wykazali, że receptory te mają siedem domen przenikających przez błonę komórkową, z których każda odgrywa specyficzną rolę w aktywności receptora.
W latach 1989-90 Kobilka założył własne laboratorium na Stanford University, gdzie objął stanowisko profesora w dziedzinie medycyny oraz fizjologii molekularnej i komórkowej. Kontynuował badania nad związkami pomiędzy strukturą a funkcją GPCR, wykorzystując receptory adrenergiczne jako systemy modelowe. Stał się znany z zastosowania innowacyjnych technik biofizycznych, zwłaszcza krystalografii rentgenowskiej, w której wiązka promieniowania rentgenowskiego jest rzutowana na kryształ białka, tworząc wzór dyfrakcyjny, który następnie może być wykorzystany do określenia struktury atomowej białka w trzech wymiarach. Prof. Kobilka poświęcił dwie dekady na opracowanie procesu generowania kryształów białka receptora beta2-adrenergicznego, które były wystarczająco duże, by można je było analizować w synchrotronie. Zmieniająca się konformacja receptora dodatkowo komplikowała proces krystalizacji. Jednak w 2011 roku, po skorzystaniu z pomocy kolegów ze Stanów Zjednoczonych i z Europy, Prof. Kobilka opublikował pierwszy wysokiej rozdzielczości widok sygnalizacji transmembranowej przez receptor beta2. Opracowanie to zostało uznane za kamień milowy w biologii i umożliwiło produkcję kryształów innych receptorów GPCR. Szczególnie istotna okazała się możliwość zbadania struktur GPCR o znaczeniu farmakologicznym, co otworzyło ścieżkę do opracowania leków ukierunkowanych na konkretne receptory, zwiększając w ten sposób korzyści terapeutyczne, przy jednoczesnej minimalizacji skutków ubocznych.
Prof. Kobilka założył firmę biotechnologiczną ConfometRx, która skupia się na rozwoju technologii odkrywania leków opartych na GPCR, a także Kobilka Institute of Innovative Drug Discovery w kampusie Chinese University of Hong Kong. Organizuje GPCR Workshop poświęcony współpracy nauki z przemysłem, wspierając opracowywanie terapii dla receptorów sprzężonych z białkami G.
Prof. Kobilka jest laureatem nagrody American Society for Pharmacology and Experimental Therapeutics John J. Abel Award in Pharmacology z 1994 roku. Jego praca nad strukturą GPCR w 2007 roku otrzymała drugą nagrodę „Breakthrough of the Year”, przyznawaną przez czasopismo naukowe Science. W 2011 roku został wybrany do National Academy of Sciences w USA. W 2017 roku otrzymał nagrodę Golden Plate Award American Academy of Achievements.
Wskaźniki bibliometryczne Pana Profesora Briana Kobilki w kwietniu 2023 roku przedstawiały się następująco:
– liczba publikacji w czasopiśmie Nature (główne wydanie): 40
– liczba publikacji w innych czasopismach z grupy Nature: 30
– liczba publikacji w czasopiśmie Science (główne wydanie): 13
– liczba publikacji w innych czasopismach z grupy Science: 3
– ogólna liczba publikacji indeksowanych w Scopus: 359
– Indeks Hirscha wg Scopus – 126 (bez autocytowań − 123).
Korzystano z:
https://www.britannica.com/biography/Brian-Kobilka
https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2012/kobilka/biographical/
Współpraca z Politechniką Śląską
Współpraca z Politechniką Śląską została nawiązana w czerwcu 2022 roku, kiedy to Prof. Kobilka wraz z żoną Tong Sun przyjęli Prorektora ds. Nauki i Rozwoju, prof. Marka Pawełczyka, w swoim prywatnym domu w Palo Alto w Kalifornii. Od tego czasu utrzymywane są wzajemne, intensywne kontakty.
Osiągnięcia prof. Kobilki są blisko związane z tematyką priorytetowego obszaru badawczego Politechniki Śląskiej pod nazwą Onkologia obliczeniowa i spersonalizowana medycyna oraz działalnością kilku wydziałów i centrów Uczelni, co pozwala liczyć na rozwój współpracy naukowej z Profesorem, jego żoną Tong Sun oraz całym zespołem badawczym.
W dniach od 27 maja do 1 czerwca 2022 r. Profesor Kobilka wraz z żoną Tong Sun byli honorowymi gośćmi Politechniki Śląskiej. Podczas tego pobytu Profesor Kobilka zaplanował seminarium naukowe, spotkanie ze wspólnotą Uczelni, wizytę w laboratoriach oraz spotkanie ze studentami i pracownikami z Ukrainy.
Profesor Kobilka organizuje również GPCR Workshop, którego celem jest stworzenie otwartego kanału komunikacji pomiędzy środowiskiem akademickim a przemysłem oraz zachęcenie do wzajemnego dzielenia się wynikami prowadzonych badań, aby ułatwić postęp w opracowywaniu bardziej efektywnych terapii dla receptorów sprzężonych z białkami G.
Prof. Kobilka, poruszony wojną w Ukrainie, założył fundusz Children of the Ukraine War Fund. W ramach organizacji, odbywającego się na Hawajach, prestiżowego wydarzenia GPCR Workshop 2023, wyszedł z propozycją, aby zgromadzić środki, które za pośrednictwem Politechniki Śląskiej zdecydował się przekazać szpitalowi w Łucku w Ukrainie, gdzie przebywają dzieci – ofiary wojny.
tekst: Jolanta Skwaradowska
zdjęcia: Maciej Mutwil
TekSt pochodzi z Biuletynu 6 (354) 2023
