Inwestycja
Do budowy Gmachu Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych przystąpiono w 1928 roku. Było to ogromne przedsięwzięcie zarówno pod względem organizacyjnym, jak i budowlanym. Jego skalę najlepiej określają słowa późniejszego dyrektora Zakładów, inżyniera Mieczysława Klimka, który nie bez dumy powiedział, że budowa Zakładów „wyniesie w sumie 25 mln złotych, kwotę tak poważną, na co – mam wrażenie – całe państwo z trudem pozwolić sobie mogło. Jednak ziemia śląska na to sobie pozwoliła”. Słowa te jednocześnie określają prestiżowy charakter budowy Zakładów, które według Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, inicjatora i inwestora tego przedsięwzięcia, stać się miały wzorcem nowoczesnej szkoły technicznej – być może nawet stopnia wyższego – nie tylko na Śląsku, ale także w całym kraju.

Program nauczania był ściśle dostosowany do potrzeb przemysłu śląskiego. Według słów pierwszego dyrektora Zakładów: „Były one założone w zgodzie i na podstawie życzeń wyrażonych przez przemysł, dlatego mają charakter ściśle przemysłowy, posiadają wydziały tylko te, których przemysł śląski potrzebuje”. Przy okazji: trudno o celniejsze scharakteryzowanie zasad i idei, jakie legły u podstaw uruchomienia w 1945 roku Politechniki Śląskiej!

Ostatecznie program naukowy placówki objął osiem wydziałów: budowlany, drogowy, chemiczny, hutniczy, elektrotechniczny, ceramiczny oraz administracji krajowej i przemysłowej, w obrębie których miały działać szkoły różnego stopnia. W 1934 roku, a więc w chwili uruchomienia Zakładów, funkcjonowało sześć wydziałów i osiem szkół, zaś program docelowy obejmował osiem wydziałów i czternaście szkół.

Równocześnie z programem naukowym Zakładów ustalono lokalizację jego gmachu. Miał on stanąć na obszernej działce przy ulicy Z. Krasińskiego, którą to działkę przekazał Śląskiemu Urzędowi Wojewódzkiemu Magistrat miasta Katowic uchwałą z 29 listopada 1927 roku. Prestiżowy charakter Zakładów wymagał odpowiedniej oprawy architektonicznej, toteż projekt gmachu postanowiono wybrać w drodze konkursu. W tym czasie Śląski Urząd Wojewódzki miał już duże doświadczenia w budowie szkół, i to różnych typów, projektowanych przez śląskich architektów, a jednak w przypadku Zakładów zdecydowano się na konkurs. Na decyzję tę wpłynęły zapewne właśnie prestiżowe aspekty całego przedsięwzięcia. Z pewnością nie bez znaczenia był niezwykle trudny i skomplikowany program Zakładów, wymagający od architektów umiejętności odpowiedniego powiązania sal szkolnych z licznymi warsztatami i pracowniami w obrębie jednego gmachu.

Rozpisano więc konkurs, do udziału w którym zaproszono trzy zespoły i dwóch architektów działających indywidualnie: Jadwigę Dobrzyńską i Zygmunta Łobodę z Warszawy, Czesława Boratyńskiego, Edwarda Kreislera i Romana Stadnickiego z Krakowa, Eustachego Chmielewskiego i Karola Tchórzewskiego z Katowic oraz Tadeusza Wróbla ze Lwowa i Tadeusza Michejdy z Katowic. 24 kwietnia 1928 roku zebrał się Sąd Konkursowy powołany przez władze wojewódzkie. Przewodniczącym Sądu został inż. Henryk Zawadowski – naczelnik Wydziału Komunikacyjno-Budowlanego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, a w jego skład wchodzili jeszcze dwaj inni pracownicy Urzędu: podwładny Zawadowskiego dr Stefan Kaufman (późniejszy profesor, jeden z założycieli Politechniki Śląskiej) i kierujący Wydziałem Oświaty Ludwik Ręgorowicz.

Decyzją Sądu Konkursowego zwycięskim projektem okazała się praca Jadwigi Dobrzyńskiej i Zygmunta Łobody z Warszawy. Projekt ten zgodnie z założeniami konkursu został skierowany do realizacji. Do budowy gmachu przystąpiono w lipcu 1928 roku, a już w sierpniu następnego roku olbrzymi budynek o niespotykanej wręcz kubaturze 172 tys. metrów sześciennych był gotów w stanie surowym, pod dachem.

Architektura
Bryła gmachu Zakładu została sprowadzona do najprostszych form geometrycznych; składają się na nią dwa leżące graniastosłupy, tworzące plan w kształcie litery L, które wypełniają narożnik ulic Z. Krasińskiego i Granicznej. W bryle gmachu narożnik został podkreślony jednokondygnacyjną nadbudówką, stanowiącą optyczne zamknięcie „taśmy” elewacji. Ta rola narożnika widoczna jest zwłaszcza od ulicy Z. Krasińskiego, skąd niesłychanie długa, bo licząca ponad 200 metrów elewacja, przy stosunkowo niewielkiej, bo tylko czterokondygnacyjnej wysokości budynku wydaje się być ciągnącą się w nieskończoność „taśmą”. Autorzy koncepcji świadomie wykorzystali tę właściwość elewacji. Jest ona zupełnie płaska i potraktowana jednorodnie na całej długości, a jedynym wyróżnikiem są występy dzielące ją na dość wąskie przęsła mieszczące pionowe pasy okien.

Rozdrobnienie podziałów pionowych miało zapewne równoważyć przewagę linii horyzontalnych, narzuconą już przez samą długość elewacji i jej stosunek do wysokości. Gęste podziały pionowe tworzą przy tym swoisty, świadomie monotonny rytm, który podkreśla monumentalny charakter budowli. Monotonia ta jest przerwana (ale nie zakłócona) tylko w 1/3 długości fasady rodzajem ośmioosiowego portyku, który tworzą wąskie, przyścienne filary przebiegające przez całą wysokość elewacji. Odległości między filarami oraz ich szerokość nie burzą rytmiki podziałów, wprowadzają tylko na moment inny układ porządku. W portyku można się dopatrzeć reminiscencji klasycznych, ale podobnie jak w architekturze całego gmachu nie wynikają one z naśladownictwa tradycyjnych wzorów, lecz z dążności do maksymalnego uproszczenia form na rzecz rytmu wynikającego z zastosowanych proporcji brył oraz podziałów pionowych i poziomych.

Architektura gmachu Zakładów jest niesłychanie prosta i surowa, pozbawiona zupełnie dekoracji, a nawet detalu architektonicznego. Mimo to trudno ją zakwalifikować do funkcjonalizmu. Charakterystyczne jest, że współcześni opisywali inwestycję jako „Pałac Szkół Technicznych”, dostrzegając jak gdyby podskórny wątek klasyczny. Nie należy jednak zapominać o propagandowym aspekcie tej nazwy. Można więc stwierdzić, że gmach zakładów stylistycznie stanowi mieszankę klasyki z funkcjonalizmem, ze znaczną przewagą tego drugiego stylu. Gmach Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych sytuuje się w rzędzie najwybitniejszych realizacji nurtu w architekturze z pogranicza klasycyzmu i funkcjonalizmu.

W auli budynku uwagę zwraca imponujących rozmiarów orzeł. Ta wykonana w dominującym wtedy stylu modernistycznym płaskorzeźba została sprytnie uratowana od zniszczenia w 1939 roku, po zajęciu obiektu przez władze niemieckie. Robotnicy, którzy mieli skuć orła, nie wykonali polecenia, ale ukryli dzieło pod nałożoną dodatkową warstwą tynku, które w ten sposób doczekało wyzwolenia.

Działalność
Szkoła zainaugurowała swoją działalność 30 marca roku szkolnego 1930–1931. Na 180 wolnych miejsc (których planowano więcej) zgłosiło się 560 kandydatów. Poświęcenia gmachu dokonał 21 października 1933 r. ordynariusz Diecezji Katowickiej ks. biskup Stanisław Adamski, w obecności Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego oraz marszałka Sejmu Śląskiego Konstantego Wolnego. Personelowi szkoły nadano zaszczytny tytuł Śląskich Funkcjonariuszy Wojewódzkich. Była drugą co do wielkości szkołą tego typu w Europie, o niespotykanym wyposażeniu, oryginalnych pracowniach, z własną halą hutniczą z piecem odlewniczym i siłownią produkującą prąd elektryczny dla okolicznej dzielnicy. Gmach był budowlą na tyle wyróżniającą się w otoczeniu, że jedną z nazw, jakie nadano mu w tamtych czasach, był „pałac techników”.

W rozwoju przedwojennych Katowic gmach ten był kamieniem milowym jako jedna z najwcześniejszych realizacji nowoczesnej architektury w dopiero co przyłączonej do Polski części Górnego Śląska. Wszystkie wcześniejsze przerósł skalą założenia, poziomem artystycznym, a także oprawą propagandową, jaka towarzyszyła jego budowie. O ważności budynku jako propagandowego symbolu polskiej obecności w tej części regionu świadczył fakt umieszczenia modelu Zakładów w dziale województwa śląskiego na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w roku 1928.