Znikające mury – kamień wapienny

Wapień – kamień towarzyszący cywilizacji od tysiącleci. To w krasowych jaskiniach Altamiry nasi przodkowie znaleźli dom i tam tworzyli pierwsze dzieła sztuki. Był to też budulec najważniejszych i najtrwalszych obiektów w historii ludzkości – piramid w Gizie, Sfinksa, Parthenonu czy w czasach nowożytnych – budynku Empire State. Ten wdzięczny, łatwy w obróbce materiał stał się jednym z podstawowych materiałów budowlanych, wykorzystywany był nie tylko w monumentalnych obiektach architektury, służył również do budowy miast, zamków, mostów, lecz także prostych domostw, murów i innych obiektów wymagających trwałości.

Po tysiącleciach niepodzielnego panowania kamień ustąpił miejsca betonowi, którym zachwycili się architekci i konstruktorzy. Rozwój materiałów budowlanych spowodował odejście od konstrukcji kamiennych. Białe wapienne mury są dziś rzadkością, pamiątką przeszłości ulegającą dziś niszczącemu działaniu czasu.

Śnieżne mury zamków, kościołów, ale też kamienic, domostw, murów cmentarnych Jury Krakowsko-Częstochowskiej zauroczyły artystę fotografa – Janusza Lecha Wojcieszaka – który podjął się próby ocalenia ich od zapomnienia. Swą artystyczną misję rozpoczął dekadę temu. Dzięki wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego mógł uwiecznić zanikający świat murów kamiennych na klasycznej błonie fotograficznej wykorzystując, jakże wspaniale korespondujący z zabytkowymi murami, wielkoformatowy aparat.

Artysta, nawiązując do najważniejszych klasycznych projektów fotograficznych małżeństwa Becherów, acz, mimo wybranej techniki, bardzo nowoczesny – pozbawiony emocji i sentymentalizmu – sposób, udokumentował kilkaset obiektów zabytkowych, o różnym przeznaczeniu, o różnym stopniu zniszczenia i w różnych porach dnia i roku.

Twórca sam tak mówi o swoim imponującym projekcie:

Doświadczyłem już bezsensownego niszczenia architektury przemysłowej na Górnym Śląsku, gdzie burzono ciekawe architektonicznie obiekty dawnych zakładów przemysłowych. Na szczęście zostają fotografie tych obiektów, gdyż wielu fotografów dokumentuje rzeczywistość. Mam w tym również niewielki udział.

Konstatacja, że znikania obiektów w czasie i przestrzeni nie da się powstrzymać wyzwala we mnie potrzebę dokumentalnego podejścia. Fotografuję znikające mury, opuszczone, zaniedbane, bez właścicieli, pozbawione środków na renowację i odbudowę, burzone ze względów bezpieczeństwa…

Patrząc na to monumentalne dzieło artysty fotografa, które zmusza do refleksji nad przemijaniem, można zadać sobie pytanie czy te wapienne konstrukcje, mimo swojej ogromnej roli w historii ludzkości, odejdą w zapomnienie?

To samo pytanie zadali sobie naukowcy z 6 czołowych europejskich uczelni, podzielający zachwyt nad pięknem i trwałością konstrukcji wykorzystujących kamień wapienny.

W europejskim projekcie SUBLime, wraz z czołowymi organizacjami międzynarodowymi oraz kluczowymi europejskimi firmami przemysłu wapiennego podjęli się zadania stworzenia podstaw innowacyjnych, biomimetycznych zastosowań kamienia wapiennego w nowoczesnych konstrukcjach murowych.

Przypadek zderzył pasje artysty fotografa i naukowców – prezentowana wystawa jest efektem tego spotkania, tych pasji. Pragniemy, by była również ważnym głosem w sprawie wielowymiarowej ochrony historycznego dziedzictwa budowlanego.

Projekt fotograficzny zrealizowany w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Projekt SUBLime realizowany jest dzięki środkom z programu Horizon 2020 Komisji Europejskiej.

Kurator

Marcin Górski
Artysta fotograf, członek Okręgu Śląskiego ZPAF
Profesor Politechniki Śląskiej

W projekcie badawczym SUBLime brało udział 6 uczelni: Politechnika Śląska (Polska), Universidade do Minho (Portugalia), Universidad de Granada (Hiszpania), Technische Universitat Darmstadt (Niemcy), Technische Universiteit Delft (Holandia), Universiteit Gent (Belgia), a także firmy i organizacje branżowe z Belgii, Hiszpanii, Niemiec, Danii i Wielkiej Brytanii.

Organizatorami wystawy są Politechnika Śląska oraz Centrum Popularyzacji Nauki Politechniki Śląskiej. Wystawa odbywa się pod patronatem Związku Polskich Artystów Fotografików Okręg Śląski.