Laureat Nagrody Nobla prof. Victor R. Ambros Doktorem Honoris Causa Politechniki Śląskiej
Noblista, prof. Victor R. Ambros otrzymał Doktorat Honoris Causa Politechniki Śląskiej. To już drugi laureat Nagrody Nobla, który został Honorowym Doktorem naszej Uczelni.
Zapraszamy do obejrzenia transmisji z tego wydarzenia.
Victor Ambros wraz z Garym Ruvkunem dokonali przełomowego odkrycia mikroRNA i jego roli w regulacji ekspresji genów, co zapoczątkowało nową dziedzinę biologii molekularnej. Odkrycie to zmieniło sposób, w jaki naukowcy rozumieją mechanizmy genetycznej kontroli procesów rozwojowych. Ma to znaczenie dla badań nad nowotworami, chorobami metabolicznymi i neurologicznymi. Za swoje odkrycie naukowcy otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2024 roku.
Uroczystość nadania tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Śląskiej odbyła się 6 maja 2025 roku z udziałem władz Uczelni, naukowców, studentów, przedstawicieli Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, przedstawicieli śląskich uczelni i miast.
Laureata oraz przybyłych gości, powitał Rektor Politechniki Śląskiej prof. Marek Pawełczyk.
- Dzisiejsze wydarzenie jest niezwykłe z wielu powodów. Po pierwsze dlatego, że honorujemy uczonego, którego prace stanowią kamień milowy we współczesnym rozumieniu ekspresji genów. Po drugie dlatego, że czynimy to jako pierwsza Uczelnia na świecie, po przyznaniu profesorowi Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny, zaledwie siedem miesięcy temu, w październiku 2024 roku – mówił Rektor Politechniki Śląskiej prof. Marek Pawełczyk.
Profesor Victor R. Ambros to postać szeroko znana i ceniona w środowisku naukowym. Jego przełomowe odkrycie mikroRNA, czyli krótkich niekodujących cząsteczek RNA pełniących fundamentalne funkcje regulacyjne w komórkach, stało się jednym z najważniejszych przełomów biologii ostatniego półwiecza.
- Wprowadzenie do nauki koncepcji mikroRNA zupełnie zmieniło sposób, w jaki rozumiemy działanie genomu. Przez dziesięciolecia centralny dogmat biologii molekularnej opierał się na prostym schemacie: DNA koduje RNA, a RNA koduje białko. Odkrycie mikroRNA pokazało, że rzeczywistość jest znacznie bardziej złożona, że istnieją mechanizmy subtelnej i dynamicznej regulacji, które decydują o aktywności genów, a tym samym o funkcjonowaniu naszego organizmu. To, co z początku wydawało się ciekawostką, dziś jest podstawą dla nowoczesnych terapii, biomarkerów chorób nowotworowych, strategii leczenia chorób neurodegeneracyjnych czy autoimmunologicznych. MikroRNA stały się nie tylko przedmiotem intensywnych badań, ale także istotnym elementem praktyki klinicznej. To pokazuje siłę prawdziwej nauki, która odkrywa tajemnice i zmienia świat. Jednak za tymi odkryciami stoi nie tylko intelekt, laboratoria i aparatura. Stoi przede wszystkim człowiek o wyjątkowej determinacji, o niezwykłej pokorze wobec złożoności natury, człowiek, który nie szukał szybkiej kariery, lecz z uporem godnym najwyższego uznania budował fundamenty swojego odkrycia. Profesor Ambros nie pracował dla nagród, choć te z czasem przyszły, ale dla prawdy. I to właśnie ta prawda poszukiwana z taką pasją, uczyniła jego nazwisko nieśmiertelnym w świecie nauki. Dziś, kiedy wiele dziedzin nauki zmaga się z presją komercjalizacji, z pośpiechem, z kulturą cytowalności i rankingu, warto wskazać na drogę, którą wybrał profesor Ambros - drogę głębokiej refleksji, starannego planowania pracy zespołowej i gotowości do dialogu interdyscyplinarnego. To droga, która nie tylko przynosi wielkie odkrycia, ale też kształtuje przyszłe pokolenia naukowców – mówił Rektor.
Promocję rozpoczął Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej prof. Sebastian Werle, natomiast laudację wygłosił prof. Krzysztof Fujarewicz, promotor DHC.
- Każdy Doktorat Honoris Causa jest szczególny i jest wielkim wydarzeniem dla uczelni, która taki doktorat nadaje. Ale ten jest wyjątkowy z co najmniej dwóch powodów. Pierwszym jest oczywiście sama osoba profesora Victora Ambrosa, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny, autora odkrycia o przełomowym znaczeniu dla rozwoju nowoczesnej medycyny klinicznej. Innym powodem, dla którego dzisiejsza uroczystość jest dla nas szczególna to rok, w którym się odbywa. Politechnika Śląska obchodzi bowiem w tym roku 80-lecie istnienia. Dzisiejsza ceremonia stanowi wstęp do obchodów tego Jubileuszu. Lepszego rozpoczęcia nie moglibyśmy sobie wymarzyć – podkreślił prof. Krzysztof Fujarewicz.
Dzisiejsza wizyta prof. Victora R. Ambrosa na Politechnice Śląskiej nie była pierwszą.
- Politechnika Śląska od wielu lat prowadzi badania naukowe dotyczące mikroRNA i jego roli regulacji potranskrypcyjnej ekspresji genów w komórkach zdrowych i nowotworowych. Badania te są prowadzone między innymi przez pracowników Katedry Biologii i Inżynierii Systemów na Wydziale Automatyki, Elektroniki i Informatyki, której mam zaszczyt być kierownikiem oraz w oparciu o bazę laboratoryjną Centrum Biotechnologii Politechniki Śląskiej. Badania te prowadzone są w ramach pozyskanych grantów NCN i zaowocowały wieloma wartościowymi pracami naukowymi i doktoratami. Z tego też powodu Victor Ambros był dwukrotnie zapraszanym uczestnikiem (jako autor referatów plenarnych) Gliwickich Spotkań Naukowych – corocznej międzynarodowej konferencji naukowej organizowanej na Politechnice Śląskiej przez Katedrę Biologii i Inżynierii Systemów Politechniki Śląskiej, Narodowy Instytut Onkologii w Gliwicach i Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Badań nad Rakiem. Ostatnia wizyta Profesora Victora Ambrosa na Politechnice Śląskiej miała miejsce w 2023 roku, zanim został uhonorowany Nagrodą Nobla – zaznaczył prof. Krzysztof Fujarewicz
W laudacji profesor Fujarewicz przytoczył także krótką biografię i osiągnięcia naukowe profesora Ambrosa.
- Niewielu osób wie, że Victor Ambros ma polskie korzenie. Jego ojciec, Longin, urodził się w Polsce, we wsi Dardziszki na Wileńszczyźnie. Już jako uczeń Longin wykazywał się niezwykłymi zdolnościami, co umożliwiło mu uzyskanie stypendium i kontynuowanie nauki w Wilnie. W czasie II wojny światowej trafił na przymusowe roboty do Niemiec, a po wyzwoleniu został tłumaczem w armii USA. W 1946 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie założył rodzinę i osiedlił się na farmie. Profesor Victor Ambros wspominał, jak pomagał rodzicom w pracy razem z siedmiorgiem rodzeństwa. W 2013 roku, w rozmowie z Journal of Cell Biology, opowiadał, że był pierwszym naukowcem w rodzinie. Politechnika Śląska jest dumna i zaszczycona tym, że może wyróżnić dzisiaj Profesora Victora Ambrosa swą najwyższą godnością i nadać Mu tytuł Doktora Honoris Causa – dodał prof. Fujarewicz.
Po laudacji Rektor Politechniki Śląskiej prof. Marek Pawełczyk dokonał uroczystego aktu promocji prof. Vicotora Ambrosa poprzez nałożenie szarfy doktorskiej oraz wręczenie dyplomu.
Po uroczystości nadania tytułu Doktora Honoris Causa, profesor Ambros podziękował za przyznanie mu tego wielkiego wyróżnienia.
- Przy okazji mojej wizyty na Politechnice Śląskiej uświadomiłem sobie, jak wielkim zaszczytem jest dla mnie przynależność do międzynarodowej społeczności naukowców. Pragnę wyrazić szczególną wdzięczność kadrze Politechniki Śląskiej za gościnność, a także władzom Uczelni za życzliwe uznanie, jakie okazano mojej karierze – podkreślił prof. Ambros.
Profesor Ambros nawiązał do historii swojego ojca, który był Polakiem, a po wojnie znalazł się w USA.
- Dziś Państwo już trochę usłyszeli o moim ojcu Longinie Ambrosie, który był zdolnym, ale bardzo biednym młodzieńcem z małej wioski. Niestety mój ojciec nigdy nie mówił do nas po polsku. Być może dlatego, że jego dzieciństwo było tak naprawdę bardzo traumatyczne – osierocenie, przerwanie edukacji, wojna. Nigdy więc nie mówiliśmy o jego młodości. To dla mnie zaszczyt, że Politechnika Śląska uznała moje osiągnięcia i przyjęła mnie do swojej społeczności. To jest bardzo ważne wydarzenie w moim życiu, ponieważ mam takie poczucie, że przyznając mi tytuł DHC, przyznają mi Państwo ten zaszczyt jako Polakowi. Czuję w tym momencie, że przynależę do Polski, czuję to zupełnie inaczej niż do tej pory. Stąd właśnie ogromna waga tego wydarzenia – mówił prof. Ambros.
Profesor pokrótce przedstawił swoje badania, podziękował też swoim współpracownikom.
- Otrzymanie Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2024 roku jest w moim przypadku bezpośrednią konsekwencją szczęśliwych okoliczności, pracy utalentowanych współpracowników i hojności kolegów. Po pierwsze prace, które doprowadziły do zidentyfikowania pierwszego mikroRNA, wykonał zespół Rosalind Lee i Rhondy Feinbaum w moim laboratorium. Gdyby nie ich pomysłowość i wytrwałość, odkrycie to nigdy by nie nastąpiło – przynajmniej nie w naszym przypadku. Co więcej, odkrycie nagrodzone Nagrodą Nobla było wynikiem połączenia odkryć dokonanych w moim laboratorium i laboratorium Gary'ego Ruvkuna. Co ważne, Gary i ja nie współpracowaliśmy, lecz jedynie przekazywaliśmy sobie nieopublikowane dane – działając zgodnie z etosem dzielenia się zasobami i odkryciami – mówił.
- Na koniec dodam, że nic w moim życiu zawodowym nie byłoby możliwe bez wsparcia, współpracy i towarzystwa mojej żony Rosalind Lee. Rosalind i ja pobraliśmy się w 1976 roku i od 1987 roku pracujemy razem w laboratorium. Oprócz tego, że była współodkrywczynią pierwszego mikroRNA, wraz z Rhondą Feinbaum, Rosalind współpracowała ze mną przy innych projektach i przez dziesięciolecia pełniła funkcję kierownika laboratorium, jednocześnie tworząc wspaniałe życie rodzinne dla mnie i naszych trzech synów a teraz i czwórki wnucząt – powiedział prof. Ambros.
Obecny na uroczystości Wiceminister Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Marek Gzik podkreślił, że dla Uczelni to prestiż i nobilitacja, że osoba o takiej renomie międzynarodowej, laureat Nagrody Nobla, dołącza do grona wybitnych profesorów Politechniki Śląskiej.
- Z jednej strony to oczywiście zaszczyt dla odbierającego nagrodę, ale pamiętajmy, że wyrażenie zgody na przyjęcie tego honoru, jakim jest tytuł DHC, to także wejście, w poczet ambasadorów Uczelni i partnerów, którzy potwierdzają dobrą współpracę z Uczelnią – powiedział prof. Gzik.
Przewodniczący Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Kazimierz Karolczak zaznaczył, że decyzja o uhonorowaniu profesora Ambrosa tytułem DHC Politechniki Śląskiej jest powodem do dumy, nie tylko dla laureata.
- Świadczy to także o wysokim poziomie naukowym i ambicjach Politechniki Śląskiej, znakomitej Uczelni, która odgrywa ważną rolę w rozwoju naszego regionu. W Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii wspieranie nauki i szkolnictwa wyższego jest jednym z priorytetów. Od lat prowadzimy szeroki program pod nazwą „Metropolia nauki”, którego celem jest wspieranie uczelni w naszym regionie i rozwijanie oferty edukacyjnej, a w szerszej perspektywie budowa silnego ośrodka akademickiego oraz badawczo-rozwojowego. Mam nadzieję, że wizyta laureata Nagrody Nobla będzie inspiracją dla młodych naukowców i studentów z naszego regionu – podkreślił Kazimierz Karolczak.
Podczas uroczystości głos zabrała także prezydent Gliwic Katarzyna Kuczyńska-Budka.
- To ważny dzień dla Politechniki Śląskiej, to także ważny dzień dla Gliwic. Mam zaszczyt powitać wybitnego naukowca, którego odkrycie otworzyło nowy rozdział w biologii komórki, naukowca, który zmienił sposób, w jaki rozumiemy życie, dosłownie, bo w jego najgłębszym, biologicznym znaczeniu. Profesor Victor Ambros to nie tylko naukowiec, to także odkrywca, dzięki któremu świat dowiedział się, jak nasze komórki się rozwijają, funkcjonują, a niekiedy niestety także chorują. On pomógł nam zrozumieć mechanizm, który wpływa na nasze zdrowie i życie. Jako gliwiczanka jestem dumna, że do szacownego grona Doktorów Honoris Causa Politechniki Śląskiej dołącza dziś naukowiec, którego osiągnięcia na trwałe zapisały się w historii biologii molekularnej – powiedziała prezydent Gliwic.
Prezes oddziału PAN w Katowicach prof. Andrzej Więcek podkreślił, że dzisiejsza uroczystość to nie tylko wielka radość dla Politechniki Śląskiej. – To także święto dla całego środowiska naukowego na Śląsku, które jest scalone przez Polską Akademię Nauk i jej oddział w Katowicach – mówił profesor Więcek.
- Obszar badań profesora Ambrosa ma bezpośredni związek i wpływ na tę dziedzinę medycyny, którą się zajmuję, czyli na onkologię – mówił z kolei dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddziału w Gliwicach prof. Sławomir Blamek. – Dzisiejsza uroczystość jest dla mnie szczególna również dlatego, że jestem także absolwentem Politechniki Śląskiej, nie tylko Uniwersytetu Medycznego. To szczególny moment, że moja druga Alma Mater honoruje tak wybitnego naukowca tytułem Doktora Honoris Causa – dodał prof. Blamek.
Uroczystość nadania tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Śląskiej prof. Victorowi R. Ambrosowi, zakończył krótki występ Akademickiego Chóru Politechniki Śląskiej pod batutą Tomasza Giedwiłło.
Zdjęcia Maciej Mutwil
Partnerem wydarzenia jest Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia
