Popularyzacja i komunikacja nauki w Polsce – warsztaty
Popularyzacja i komunikacja nauki to wielowymiarowe obszary, na które składają się kwestie związane m.in. ze współpracą z mediami, wsparciem instytucjonalnym, z możliwością kształcenia, działaniami popularyzatorskimi i angażowaniem w nie odbiorców. Wielość oraz różnorodność tych kwestii stała się przyczynkiem do opracowania dobrych praktyk upowszechniania wiedzy.
Potrzeba wspólnego przedyskutowania zagadnień zaowocowała warsztatami „Popularyzacja i komunikacja nauki w Polsce” z udziałem przedstawicieli uczelni, instytutów naukowych, biur promocji, centrów nauki, firm i biznesu z całej Polski. Wydarzenie odbyło się 8 kwietnia 2024 roku na Politechnice Śląskiej. Punktem wyjścia do jego organizacji i podejmowanych tematów była zeszłoroczna debata.
Gości warsztatów przywitali prorektor ds. nauki i rozwoju prof. dr hab inż. Marek Pawełczyk, przedstawiciel Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich prof. dr hab. Tomasz Szapiro, przewodniczący Rady Upowszechniania Nauki PAN prof. dr hab. Paweł Golik oraz dyrektor Centrum Popularyzacji Nauki Politechniki Śląskiej dr hab. Aleksandra Ziembińska-Buczyńska, prof. PŚ.
– Jestem przekonany, że Państwa dyskusje będą owocne i przyczynią się do tego, by jeszcze lepiej popularyzować w Polsce naukę – mówił prorektor prof. dr hab. inż. Marek Pawełczyk. – My jako uczelnia nie pracujemy wyłącznie dla zaszczytów, nie pracujemy wyłącznie po to, aby prowadzić działalność naukową. Ta działalność naukowa musi przede wszystkim znaleźć swoich odbiorców. To zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka. Aby odbiorcy mogli z nauki korzystać, muszą wiedzieć, co na naszych uczelniach się dzieje.
– W zeszłym roku spotkaliśmy się na debacie, a dzisiaj chcielibyśmy pracować w formie warsztatowej nad twardą strategią komunikacji naukowej w Polsce – wyjaśniła dr hab. Aleksandra Ziembińska-Buczyńska, prof. PŚ. – Na bazie zeszłorocznego wydarzenia wybrzmiały pewne założenia i postulaty, nad którymi możemy teraz pracować.
Uczestnicy warsztatów wzięli udział w 4 panelach prowadzonych przez specjalistów-praktyków. Panel 1 – „Popularyzacja nauki na uczelni” – był poświęcony kwestiom związanym z wymogiem prowadzenia działań popularyzatorskich przez środowisko akademickie. Działania te skutkują umocnieniem relacji uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym, poprawiają wizerunek nauki. Wiążą się jednak z uznaniem popularyzacji jako odrębnej działalności oraz opracowaniem zasad, które pozwolą łączyć pracę naukową, dydaktyczną i popularyzatorską. Wymagają także odróżnienia popularyzacji od promocji. Panel 1 poprowadzili dr Wojciech Glac, prof. UG (dyrektor Centrum Popularyzacji Nauki Uniwersytetu Gdańskiego) oraz dr hab. Aleksandra Ziembińska-Buczyńska, prof. PŚ (dyrektor Centrum Popularyzacji Nauki Politechniki Śląskiej, Rada Upowszechniania Nauki PAN).
Uczestnicy panelu 2: „Zawód – popularyzator nauki” – prowadzonego przez Elżbietę Pogodę (Stowarzyszenie Rzecznicy Nauki, LabiQ) i Mariusza Gogóla (Stowarzyszenie Rzecznicy Nauki, Mariusz Gogól Edukacja & Komunikacja Naukowa) – mogli przedyskutować zagadnienia związane z potrzebą utworzenia zawodu popularyzatora nauki (czyli osoby, która w uczelniach lub jednostkach inicjuje przedsięwzięcia popularnonaukowe, dociera do odbiorców, współpracuje z centrami nauki), a także sposoby kształcenia, które pozwoliłyby na wybranie ścieżki kariery w tym zakresie.
Komunikacja nauki nie byłaby możliwa bez wsparcia przedstawicieli mediów. Dobra współpraca naukowców z dziennikarzami (często przy wsparciu biur prasowych uczelni) przekłada się na skuteczne dotarcie do odbiorców, podniesienie wartości nauki, a także pozytywnie oddziałuje na wizerunek uczelni. Często jednak stawia zarówno przed środowiskiem akademickim, jak i medialnym sporo wyzwań – związanych m.in. z jakością i formą przygotowywanych treści, a także odpowiednim przygotowaniem do tego rodzaju współpracy. O nauce w mediach dyskutowali uczestnicy panelu 3 wraz z redaktor Agnieszką Kliks-Pudlik (Nauka w Polsce).
Panel 4 był poświęcony komunikacji naukowej do społeczeństwa i biznesu. Kwestie transferu wiedzy do biznesu wraz z uczestnikami omówiła Natalia Osica (dyrektor zarządzająca Pro Science). Wśród nich pojawiły się uwagi dotyczące utworzenia oferty jednostek kierowanej do otoczenia gospodarczego, a także ulepszenia procesu nawiązywania współpracy uczelni z przedstawicielami biznesu.
Pracę drugiej grupy w ramach panelu 4 koordynowała Alicja Harackiewicz (dyrektor Centrum Nauki Experyment, prezes Stowarzyszenia SPIN). Uczestnicy zwracali m.in. uwagę na cele komunikacji naukowej oraz mierzalność efektów podejmowanych działań, a także kształcenie kompetencji komunikacyjnych naukowców.
Każda z grup zaprezentowała wyniki swojej pracy podczas podsumowania. Przygotowane wskazówki i etapy działania będą stanowiły punkt wyjścia do opracowania konkretnych strategii i wytycznych, które z kolei będą prezentowane władzom uczelni i ośrodków naukowych, by wprowadzić je do funkcjonowania jednostek. Spotkanie stanowiło także świetną okazję do wymiany doświadczenia oraz inspiracji do kolejnych działań podejmowanych w obszarze komunikacji naukowej i popularyzacji nauki.
Organizatorami warsztatów byli: Polska Akademia Nauk, Rada Upowszechniania Nauki PAN, Politechnika Śląska, Centrum Popularyzacji Nauki. Patroni medialni: serwis "Nauka w Polsce" oraz "Forum Akademickie". Partnerzy: EURECA-PRO oraz pro science. Wydarzenie została objęte patronatem Przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich.
Wydarzenie zorganizowane w ramach dotacji na Upowszechnianie i Promocję Działalności Naukowej (UiPDN) Polskiej Akademii Nauk 2024.
Tekst Aleksandra Wojaczek
