Dziś odpad, jutro surowiec
Na świecie żyje ponad 8 miliardów ludzi, a według prognoz ONZ w ciągu kolejnych 15 lat liczba ta wzrośnie do 9 miliardów. Zaspokojenie potrzeb ogromnej populacji, szczególnie w sektorze budowlanym, to wyzwanie dla środowiska. Co gorsza, dominuje linearny model gospodarczy, który pogłębia negatywne skutki środowiskowe – popyt na nieodnawialne surowce rośnie, a odpowiedniej polityki zarządzania zasobami naturalnymi brakuje. Rozwiązaniem jest gospodarka cyrkularna.
Zabraknie surowców
W krajach Unii Europejskiej sektor budowlany odpowiada za zużycie około połowy wszystkich wydobywanych surowców i za blisko 35% wytwarzanych odpadów, dlatego potrzeba podjęcia działań ograniczających nadmierną eksploatację zasobów naszej planety, szczególnie w przypadku branży budowlanej, jest bardzo pilna.
Mając świadomość ogromnego wyzwania, jakim jest wdrożenie gospodarki cyrkularnej w budownictwie, naukowcy z Politechniki Śląskiej we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Budownictwa Ekologicznego PLGBC oraz Green Building Council Iceland, podjęli się realizacji Projektu CIRCON pt. „Gospodarka o obiegu zamkniętym w budownictwie: ekoprojektowanie budynków cyrkularnych”.
– Przyświecały nam dwa cele. Pierwszym było stworzenie kompendium wiedzy o projektowaniu budynków w zgodzie z gospodarką o obiegu zamkniętym, czyli między innymi opracowanie mechanizmu oceny – jak projektować budynki i jak oceniać czy to, co zaprojektowaliśmy, jest zgodne z celami gospodarki o obiegu zamkniętym – tłumaczy prof. Krzysztof Pikoń z Katedry Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki, kierujący zespołem projektowym w Politechnice Śląskiej. – Drugim celem było upowszechnienie wiedzy o projektowaniu wśród kluczowych interesariuszy w budownictwie.
Nauka z biznesem
Chcąc uniknąć czysto akademickiego podejścia do tematu, zaproszono do współpracy grupę doradczą, złożoną z przedstawicieli zrównoważonych firm z polskiej i islandzkiej branży budowlanej, a także z instytucji naukowych, zaangażowanych w rozwój cyrkularności w budownictwie. Dzięki temu, projekt CIRCON jest modelowym przykładem połączenia nauki z biznesem. Wyniki badań naukowych, pod wpływem konsultacji z przedstawicielami z branży budowlanej są opracowane w sposób zrozumiały i łatwy do zastosowania w praktyce. Powstała publikacja będąca swoistym know-how dla architektów, budowlańców czy deweloperów, rozwiązanie, które jest innowacyjne, praktyczne i – co najistotniejsze – zyskało akceptację środowiska biznesowego. Kompendium jest dostępne na stronie www.circon.plgbc.org.pl
– Zaczyna brakować surowców naturalnych, a ich zużycie jest ogromne, żeby wyobrazić sobie skalę weźmy za przykład piasek. Rocznie na świecie zużywamy około 10 miliardów ton piasku, co można przyrównać do rowu głębokości 15 metrów i szerokości również 15 metrów, który miałby długość około 40 tysięcy kilometrów! To są gigantyczne ilości. Jest pewne, że piasku w końcu zabraknie, dlatego odpowiedzią jest gospodarka o obiegu zamkniętym, która jest pojęciem holistycznym, obejmującym cały cykl życia budynków – podkreśla prof. Pikoń.
Grafika: Koncepcja modelu liniowego i modelu gospodarki o obiegu zamkniętym
Źródło: www.circon.plgbc.org.pl Kompendium GOZ w budownictwie
Żyją na okrągło
GOZ, czyli gospodarka o obiegu zamkniętym, zwana także gospodarką cyrkularną, to model gospodarki przyszłości, który dąży do racjonalnego wykorzystania zasobów i ogranicza negatywne oddziaływanie wytwarzanych produktów na środowisko. W przeciwieństwie do modelu linearnego, koniec życia produktu oznacza początek nowego. W GOZ nie ma odpadów, stają się one surowcami i krążą w zamkniętym obiegu tak długo, jak to możliwe.
– W przypadku budownictwa rola architekta jest kluczowa. W kompendium znajduje się cały rozdział poświęcony zasadom projektowania w zgodzie z celami GOZ, które są komplementarne z celami klimatycznymi ONZ. Budynki przyszłości muszą być w taki sposób zaprojektowane, żeby można było łatwo przekształcić ich funkcjonalność, ponownie wykorzystać, a materiały zawrócić do obiegu. Budynek, który w 100 procentach byłby cyrkularny, jeszcze nie powstał, to jest cel, do którego dążymy. W publikacji dajemy szereg przykładów bardzo ciekawych budynków, które mogą być w łatwy sposób adoptowane do innych celów – mówi prof. Pikoń.
Oceń się sam
W kompendium wyznaczono cztery obszary, do których zostały opracowane wskaźniki oceny cyrkularności budynków: użycie surowców wtórnych związane z procesem budowy, potencjał współdzielenia oraz odwracalność przestrzenną – związane z użytkowaniem budynku, a także potencjał ponownego wykorzystania materiałów, związany z etapem po zakończeniu eksploatacji, z myślą o demontażu lub przeniesieniu obiektu w całości lub części do innej lokalizacji. Obejmują one więc cały cykl życia budynków.
– Opracowaliśmy sposób oceny, narzędzia do mierzenia osiągniętego poziomu cyrkularności. Każdy inwestor może pokusić się o wyliczenie tych wskaźników, może także zgłosić się do nas, chętnie udzielimy wsparcia – podkreśla profesor.
Koncepcja budownictwa cyrkularnego obejmuje minimalizację zużycia surowców mineralnych, zmniejszanie zużycia energii, nieużywanie toksycznych materiałów i przede wszystkim świadomość, że materiały i surowce są ograniczone. Przemawia za tym nie tylko interes społeczny, dbałość o środowisko, ale także czynniki ekonomiczne. Takie spojrzenie na cyrkularny model biznesowy w budownictwie, pozwala na traktowanie budynków i konstrukcji jako banków materiałów.
Wdrażanie w życie koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym to długi i skomplikowany proces, w Polsce koordynowany przez Ministerstwo Rozwoju. Cyrkularność w gospodarce jest przedmiotem wielu prac badawczych na Wydziale Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Śląskiej, jak również stanowi ważny element kształcenia studentów.
