Kształcenie szyte na miarę
Co robić po maturze? Jakie wybrać studia, by potem znaleźć dobrą i satysfakcjonującą pracę? Czy w ogóle warto studiować? Te pytania stawiają sobie dzisiejsi dwudziestolatkowie, pokolenie Z, czyli urodzeni na początku XXI wieku. To pokolenie internetowe, pierwsze dorastające w scyfryzowanym społeczeństwie. Stawiają na własne pomysły, są kreatywni i ambitni. Właśnie podejmują decyzje, które mogą zaważyć na ich przyszłości, a wielu z nich uważa, że nie warto inwestować swojego czasu w studia. Uczelnie z kolei szukają sposobów, by przekonać ich, że wyższe wykształcenie to najlepsza inwestycja.
Oto rękawica, która dzięki zastosowaniu technologii taktylnej pozwala użytkownikowi poczuć wirtualną rzeczywistość. Podnieść przedmiot w świecie VR i poczuć, jaką ma fakturę. To efekt współpracy 11 studentek i studentów z Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki, Wydziału Elektrycznego i Wydziału Inżynierii Biomedycznej w ramach dwóch edycji projektu Project Based Learning (PBL). Młodzi ludzie pod okiem opiekunów i ekspertów stworzyli prototyp kompaktowego, przenośnego urządzenia, dającego możliwość odczucia sprzężenia zwrotnego zmysłem dotyku. Aktualnie nad projektem, którego pomysłodawcą jest dr inż. Paweł Kowol z Katedry Mechatroniki Wydziału Elektrycznego, rozpoczęła pracę już trzecia grupa studentów.
– Pomysł, by opracować układ o sterowanym odczuciu dotyku Tactile Feedback zrodził się z moich zainteresowań naukowych związanych z zastosowaniem cieczy magnetoreologicznych w mechatronice – wyjaśnia dr inż. Kowol. – To już kolejny PBL, który realizuję z moimi studentami, wcześniej pracowaliśmy nad zastosowaniem mechatroniki i technologii haptycznej w instrumencie organowym, poznałem wówczas możliwości jakie daje udział w podobnych projektach i zainspirowało mnie to do aplikowania w kolejnej edycji – tak powstał pomysł stworzenia rękawicy taktylnej, który spotkał się z dużym zainteresowaniem wśród studentów.
Urządzenie, które studenci stworzyli podczas pierwszej edycji PBL-u, zostało udoskonalone przez kolejną grupę. Zbudowali prototyp wykorzystujący ciecz magnetoreologiczną, która zmienia swoją lepkość w polu magnetycznym, gruntownie zmodernizowali system mechatroniczny, sterujący w układzie rękawicy ruchomym wzbudnikiem pola magnetycznego, wykonali system sterowania, który umożliwia samodzielną pracę układu rękawicy. Studenci przeprowadzili analizę kinematyki dłoni, stworzyli dla układu oprogramowanie wirtualnej rzeczywistości w środowisku Unity, której projekcja dokonywana jest w goglach VR. Odczucie chwytania wirtualnych elementów symuluje układ rękawicy.
– Pracowaliśmy jak inżynierowie, nasze koncepcje dyskutowaliśmy podczas burzy mózgów, wykonaliśmy początkowo trzy prototypy, testowaliśmy je i ciągle ulepszaliśmy – opowiada Szymon Skupień, uczestnik II edycji PBL-u. – Przede wszystkim uczyliśmy się pracy w interdyscyplinarnym zespole, co uważam za bardzo korzystne, bo mogliśmy poznać także zakres wiedzy osób studiujących na innych kierunkach i sporo się od nich nauczyć. Wymagało to od nas o wiele większego zaangażowania niż przy zwykłych ćwiczeniach czy laboratoriach, ale zamiast presji i stresu, które towarzyszą niektórym studentom, była ogromna satysfakcja i poczucie pogłębiania wiedzy poprzez przekuwanie teorii w praktykę. A tego właśnie oczekuje od studiów większość moich młodszych kolegów – dodaje Szymon, obecnie student elektrotechniki na II stopniu. Wraz z zespołem wprowadził w projekt kolejną sześcioosobową grupę studentów z Wydziału Elektrycznego i Mechanicznego Technologicznego, którzy będą go udoskonalać, bogatsi o wiedzę i doświadczenie kolegów.
– Rzeczywiście obserwuję, że obecni studenci są bardziej zainteresowani praktyczną stroną inżynierii, dzięki Internetowi są lepiej zaznajomieni z nowymi technologiami, niż na przykład ich koledzy dekadę temu, i pragną realnego kontaktu z nowoczesną inżynierią – zauważa opiekun projektu dr inż. Paweł Kowol. – Ten „głód” wiedzy praktycznej można doskonale zagospodarować w projektach PBL, w kołach naukowych czy angażując ich w działalność badawczą. Praca z młodymi ludźmi w zespołach projektowych przynosi obopólne korzyści. Oni czerpią z naszej wiedzy i doświadczenia, a my dzięki ich energii, otwartości na nowości i entuzjazmowi mamy dużo motywacji do rozwoju – dodaje.
Project Based Learning to jedna z odpowiedzi Politechniki Śląskiej na oczekiwania studentów. Pomysł wprowadzenia tej nowoczesnej metody kształcenia spotkał się z dużym zainteresowaniem zarówno studentów, jak i wykładowców. Obecnie trwa 9. edycja, finansowana z programu PO WER, w ramach którego zostanie zrealizowanych około 200 PBL-ów, choć prognozowano ich dwa razy mniej. Biorąc pod uwagę także inne źródła finansowania, od 2018 roku na Politechnice Śląskiej zrealizowano w sumie ponad 1000 projektów.
Tematyka prac jest zróżnicowana, nowatorska i ambitna. To pomysły od badania paliw rakietowych, możliwości wykorzystania odpadów przemysłowych jako substytutów surowców naturalnych, innowacyjnych układów sterowania fotowoltaiką, poprzez budowę prototypu robota, opracowanie technologii druku 3D geopolimerów na bazie materiałów odpadowych, a skończywszy na badaniu wpływu stresu podczas wystąpień publicznych czy architektonicznym upcyklingu w teatrze. Co ważne z punktu widzenia studentów, udział w semestralnym projekcie PBL daje im możliwość zdobycia nawet 15 punktów ECTS.
– Taka forma kształcenia umożliwia uzyskanie kompetencji wykraczających poza zakres obowiązujący w programie studiów – podkreśla dr inż. Dariusz Buchczik, koordynator projektów PBL na Politechnice Śląskiej – a przede wszystkim rozwija umiejętność współpracy w zespole. Ponadto, kształcenie projektowe pozwala na zaangażowanie studentów w badania naukowe i ambitne prace rozwojowe, umożliwia wykreowanie innowacyjnego myślenia oraz prowadzi do poszerzenia ich umiejętności praktycznych w zakresie rozwiązywania problemów w interdyscyplinarnych zespołach projektowych, często we współpracy z zagranicznymi ośrodkami naukowymi oraz z zewnętrznymi podmiotami gospodarczymi – wylicza.
To niezmiernie ważne atuty, zważywszy na fakt, że postęp technologii wymusza dynamiczne zmiany na rynku pracy. Dlatego uczelnie muszą nieustannie doskonalić programy kształcenia.
– Eksperci przewidują, że młodzi ludzie, dzisiaj wkraczający na rynek pracy, w ciągu swojego życia zmienią zawód nawet 7-8 razy. Dlatego musimy nauczyć ich kreatywności, umiejętności pracy zespołowej, komunikacji interpersonalnej oraz wypracować zdolność rozwiązywania problemów, często w interdyscyplinarnych, międzynarodowych zespołach – wyjaśnia prof. dr hab. inż. Wojciech Szkliniarz, prorektor ds. studenckich i kształcenia. – Aktualna oferta edukacyjna Politechniki Śląskiej zawiera nowe i w większości udoskonalone kierunki studiów. Studenci mają maksymalnie 25-godzinny tydzień zajęć, mogą zmienić kierunek bez żadnych różnic programowych nawet po I roku studiów, mogą brać udział w bezpłatnych zajęciach wyrównawczych z matematyki i fizyki, której uczą się w bardziej przyjaznej formie, mogą korzystać z uczelnianej bazy zajęć obieralnych (UBZO). Chcemy im dać możliwość większej elastyczności, żeby sami mogli kształtować własny, często interdyscyplinarny zakres studiowania. Kładziemy także nacisk na zajęcia praktyczne prowadzone w formie zajęć laboratoryjnych oraz w nowoczesnych formach PBL i Design Thinking – podkreśla prof. Szkliniarz.
Odpowiedzią Uczelni na potrzebę organizowania bardziej interdyscyplinarnego kształcenia jest także prowadzony od dwóch lat na Politechnice Śląskiej, unikatowy w Polsce, kierunek o nazwie inżynieria ogólna (general engineering), obejmujący interdyscyplinarny program studiów związany z różnymi dyscyplinami inżynierskimi (inżynieria mechaniczna, elektryczna, chemiczna, materiałowa, produkcji, lotnicza, lądowa, środowiska, biomedyczna). Od roku akademickiego 2023/2024 kierunek ten będzie pełnić szczególną rolę w procesie uelastycznienia kształcenia na studiach I stopnia, ponieważ mogą na niego rekrutować studenci, którzy wciąż nie są pewni, co chcą studiować. Wprowadzenie ich w tematykę szerokiego spektrum dostępnych na Politechnice Śląskiej kierunków inżynierskich oraz wsparcie doświadczonych doradców umożliwi im podejmowanie zdecydowanie bardziej świadomych decyzji dotyczących ich ścieżek edukacyjnych. Pod koniec pierwszego roku nauki będą mogli wybrać właściwy kierunek studiów i przenieść się na niego bez jakichkolwiek różnic programowych.
Z badań Inkubatora i Ośrodka Ewaluacji Uniwersytetu Warszawskiego dotyczących perspektyw, poczucia sprawczości i wizji przyszłości studentów wynika, że aż 90% z nich ocenia obecną sytuację ekonomiczną jako niestabilną, a 86% obawia się, jaki będzie w przyszłości świat. Jednocześnie z raportu wynika, że dla pokolenia Z ważne jest, by praca nie była tylko mechanicznym wykonywaniem czynności, ale dawała możliwości rozwoju, a przede wszystkim pozwalała zmieniać otaczający świat. Takich właśnie chcemy oddać absolwentów – odważnych, umiejących pracować w interdyscyplinarnym zespole, kreatorów postępu – dodaje prorektor Wojciech Szkliniarz. Jego zdaniem system kształcenia wyższego w kraju nie zawsze jest dostosowany do możliwości studentów, często niewystarczająco praktyczny i przez to niedostatecznie skuteczny. Dlatego w ostatnich latach na Politechnice Śląskiej modyfikacji uległy programy poszczególnych kierunków studiów. Student stał się podmiotem, a nie przedmiotem kształcenia, a nauczyciel przewodnikiem w tym procesie, rozwijając samodzielność, nie tłumiąc ciekawości, pozwalając dostrzec potrzebę uczenia się przez całe życie. Programy studiów muszą skupiać się na rozwijaniu umiejętności wyszukiwania, przetwarzania i prezentowania informacji, zamiast pamięciowym ich przyswajaniu, na nauczaniu rozwiązywania problemów, zamiast dawania gotowych rozwiązań, wreszcie na wykształceniu w młodych ludziach umiejętności pracy w zespole, zamiast ciągłego działania w pojedynkę. Ważne, by nauczyć uczenia się i umiejętności oddzielania rzeczy ważnych od nieistotnych. To bezcenna wiedza na całe życie.
